9. Yorug'lik difraksiyasi. Turli tirqich va to'siqlardagi difraksion hodisalar.
1. Sferik to’lqinlar uchun Frenelning k-zonasining radiusi formulasini bilgan holda
(ρ
k
=
)
/(
b
a
abk
+
) yassi to’lqin uchun mos formula chiqarilsin.
2. Agar tasvir vaziyatini topish uchun to’lqin frontlaridan b=1 m masofada turgan
kuzatish nuqtasi uchun bajarilayotgan bo’lsa, yassi to’lqin fronti uchun (λ= 0,5 mkm)
beshinchi Frenel zonasining radiusi ρ
5
hisoblansin.(1,58 mm)
3. Yassi to’lqin uchun to’rtinchi Frenel zonasining radiusi ρ
4
=3 mm. Oltinchi Frenel
zonasining radiusi aniqlansin.(3,69 mm)
4. Yassi yorug’lik to’lqini (λ=0,5 mkm) d=1 sm diametrli dumalq tirqishli diafragmaga
tik ravishda tushadi. Tirqish: 1) Frenelning bitta zonasini; 2) Frenelning ikkita zonasini
ochishi uchun kuzatish nuqtasi tirqishdan qanday b masofada turishi kerak?(50 m, 25
m)
5. Yassi yorug’lik tolqini dumaloq tirqishli diafragmaga tik ravishda tushadi.
Diafragmadan eng kop uzoqlikdagi, intensivlikning minimumlari kuzatiladigan 3 ta
nuqtagacha bo’lgan b
1
, b
2
, b
3
masofalar aniqlansin.(1,3,5,... ; 2,4,6,...)
6. Kengligi a=0,05 mm bo’lgan tirqishga monoxromatik yorug’lik (λ=0,6 mkm) tik
tushadi. Yorug’lik dastasining dastlabki yo’nalishi va to’rtinchi qorong’u difraksion
yo’ldagi yo’nalishi orasidagi burchak φ aniqlansin.(2°45`)
92
7. Tor tirqishga monoxramatik yorug’lik tik ravishda tushadi. Ikkinchi yorug’
difraksion yo’lga mos keluvchi yorug’lik dastasining og’ish burchagi φ=1°. Tirqish
kengligi tushayotgan yorug’lik tolqin uzunligining nechtasiga teng?(143)
8. Kengligi a=1 mm bo’lgan tirqishga monoxramatik yorug’lik (λ=0,5 mkm) tik
tushadi. Tirqishning ortida fokal tekisligida ekran turgan yig’uvchi linza
joylashtirilgan. Agar difraksiya burchagi φ: 1) 17`; 2) 43` gat eng bo’lsa, ekanda nima
kuzatiladi?( k= 2 ga mos keluvchi difraksion maksimum)
9. Agar monoxromatik yorug’lik (λ=0,6 mkm) holida kuzatilganda beshinchi tartibli
maksimum φ=18° burchakka og’gan bo’lsa, diafraksion panjaraning har bir
millimetrida nechtadan shtrix bor?(103)
10. 1 mm da n=100 tadan shtrix bo’lgan difraksion panjaraga monoxromatik yorug’lik
tik tushadi. Spektometrning ko’rish quvuri uchinchi maksimumga to’g’irlangan.
Quvurni huddi shu tartibdagi boshqa maksimumga to’g’irlash uchun uni ∆φ=20
°
burchakka burish kerak. Yorug’likning to’lqin uzunligi aniqlansin.(580 nm)
11. Difraksion panjara tik ravishda tushayotgan monoxromatik yorug’lik bilan
yoritilgan. Difraksion manzarada ikkinchi tartibli maksimum φ
1
=14° ga og’gan.
Uchinchi tartibli maksimum qanday burchakka og’gan?(21°17`)
12. Difraksion panjaraning 1 mm da n=200 ta shtrix bor. Panjaraga monoxromatik
yorug’lik (λ=0,6 mkm) tik ravishda tushadi. Bu panjara qanday eng yuqori tartibli
maksimumni beradi?(8)
13. 1 mm da n=400 ta shtrix bo’lgan difraksion panjaraga monoxromatik yoru’lik
(λ=0,6 mkm) tik ravishda tushadi. Shu panjara beradigan difraksion maksimumlarning
umumiy soni topilsin. Oxirgi maksimumga mos keluvchi difraksiya burchagi
aniqlansin.(8,74°)
14. Difraksion panjarani oq yorug’lik bilan yoritilganda ikkinchi va uchinchi tartibli
spektorlar bir-birini qisman yopadi. Uchinchi tartibli spektorning binafsha chegarasi (λ
= 0,4 mkm) ikkinchi tartibli spektrdagi qanday to’lqin uzunligi bilan ustma-ust
tushadi?(0,6 mkm)
15. Osh tuzi kristalining qirrasiga rentgen nurlarining (λ = 147 nm) parallel dastasi
tushadi. Agar ikkinchi tartibli difraksion maksimum nurlar kristal sirtga θ =
31°30` burchak ostida tushganda kuzatilsa, kristalning atom tekisliklari orasidagi
masofa d aniqlansin. (0,28 nm)
|
