O’quv tanishuv amaliyoti bo’yicha hisobot I
Amaliyot xisobot11
8-jadval
“Quva Don mahsulotlari” AJ ning 2022-2023-yildagi ko’rsatgichlari keltirilgan. AJning 2022-yildagi sotishdan tushumi 110148696.2 so’m bo’lgan bo’lsa, joriy yilda 50777022.2 so’mni tashkil qilmoqda. Bundan ko’rinib turibdiki, sotishdan tushum keskin kamayganini (deyarli 2.5 baravarga) ko’rishimiz mumkin. Korxonaning mahsulot tannarxiga keladigan bo’lsak, 2022-yildagi ko’rsatgichi 101622758.3 so’mni tashkil qilgan. 2023-yilgi statistika esa 47483402.9 so’m. Farqi esa 37525487.6 so’m. Korxonaning davr xarajati bazis yilidagi jami summa 10080635.4 so’m. Joriy yildagisi esa 5435237.8 so’m. Farqi 46589784.4 so’m. “Quva don mahsulotlari” AJ ning sof foydasi 2022-yilda 12614655.1 summalik natijani ko’rsatgan bo’lsa, joriy yilda keskin pasayish kuzatilgan, ya’ni -2068498.7 so’m. Ko'pgina korxonalar sotib olgan yoki ishlab chiqargan tovarlarni sotadilar. Tovarlarni sotib olish yoki ishlab chiqarishda bunday tovarlarga tegishli xarajatlar tovar zaxiralari (yoki zaxiralari) qismi sifatida kapitallashtiriladi. Ushbu xarajatlar korxona tovarlarni sotishdan tushgan daromadni tan olgan davrdagi xarajatlar sifatida ko'rib chiqiladi. Xarajatlarni aniqlash uchun sotib olingan tovarlar yoki materiallarning hisobga olinishi va bunday sotib olish uchun har qanday chegirmalar talab qilinadi. Bundan tashqari, agar tovar o'zgartirilgan bo'lsa, korxona tovarlarni modifikatsiyalashga ketadigan xarajatlarni aniqlashi kerak. Bunday modifikatsiya xarajatlari tarkibiga ishchi kuchi, materiallar yoki qo'shimcha materiallar, nazorat, uskunalar sifatini nazorat qilish va ulardan foydalanish kiradi. Xarajatlarni aniqlash uchun printsiplar osongina bayon qilinishi mumkin, ammo amalda qo'llanilishi ko'pincha xarajatlarni taqsimlashdagi turli xil mulohazalar tufayli qiyin kechadi. Sotilgan mahsulot tannarxi ham tuzatishlarni aks ettirishi mumkin. Potentsial tuzatishlar qatoriga tovarlar qiymatining pasayishi (ya'ni bozor narxining tannarxga nisbatan pastligi), eskirishi, zarar etkazilishi va boshqalar kiradi. Bir nechta tovar sotib olingan yoki qilinganida, qaysi xarajatlarning qaysi sotilgan tovarlarga bog'liqligini aniqlash kerak bo'lishi mumkin. Bu tovarlarni aniq identifikatsiyalash kabi identifikatsiya konvensiyasi yordamida amalga oshirilishi mumkin, birinchi-birinchi-tashqarida (FIFO) yoki o'rtacha narx. Kabi ba'zi mamlakatlarda alternativ tizimlardan foydalanish mumkin oxirgi-birinchi-chiqib (LIFO), yalpi foyda usuli, chakana savdo usuli yoki ularning kombinatsiyalari. Sotilgan mahsulotlarning qiymati, ma'lum yurisdiktsiya qoidalariga qarab, buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish uchun bir xil yoki farq qilishi mumkin, ma'lum xarajatlar COGSga kiritilgan. COGS-ga kiritilgan xarajatlarni biznes xarajatlari sifatida yana ushlab bo'lmaydi. COGS xarajatlari quyidagilarni o'z ichiga oladi: Mahsulotlar yoki xom ashyoning narxi, shu jumladan yuk yoki yuk to'lovlari; Korxona sotadigan mahsulotlarni saqlash xarajatlari; Mahsulot ishlab chiqaradigan ishchilar uchun to'g'ridan-to'g'ri mehnat xarajatlari; Zavodning qo'shimcha xarajatlari. Korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxi barcha ishlab chiqarish xarajatlarini o'z ichiga olishi kerak. Narxning asosiy tarkibiy qismlariga odatda quyidagilar kiradi: Amaldagi ehtiyot qismlar, xom ashyo va materiallar, Ish haqi, shu bilan bog'liq xarajatlar, masalan, ish haqi bo'yicha soliqlar va imtiyozlar, va Ishlab chiqarishga ajratiladigan biznesning umumiy xarajatlari. Aksariyat korxonalar ma'lum bir narsaning bittasini ishlab chiqaradilar. Shunday qilib, xarajatlar ma'lum bir sotilgan buyum uchun emas, balki bir nechta narsalar uchun sarflanadi. Ushbu tarkibiy qismlarning har biridan ma'lum tovarlarga qancha miqdorni ajratish kerakligini aniqlash uchun ma'lum xarajatlarni kuzatish yoki xarajatlarni taqsimlashni talab qiladi. Ehtiyot qismlar va xom ashyo ko'pincha ma'lum to'plamlarga kuzatiladi (masalan., tovarlarning partiyalari yoki ishlab chiqarish turlari), keyin har bir narsaga ajratilgan. Iqtisodiyotni modernizasiyalash sharoitida sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish yullarini aniqlash va bu bo’yicha ilmiy xulosa va tavsiyalar ishlab chiqishdan iboratdir. Ekonometrik modellardan foydalanib korxonaning iqtisodiy kо‘rsatkichlarini prognozlash Prognozlashda statistik modellashtirish (ekstrapolyasiya) usulidan foydalam shartlaridan biri tadqiq qilinayotgan jarayonning mohiyatini bilish hamda iqtisodiy o’sishda barqarorlikning mavjudligidir, aynan shu holat o’rganilayotgan hodisa taraqqiyotida talab qilingan darajadagi uzluksizlik ta’minlanishi mumkin. Iqtisodiy prognozni shakllantirishda, odatda, ularni asoslovchi omil sifatida vaqt ko’rsatkichiga murojaat qilinadi. Ma’lumki, prognoz qilinayotgan ko’rsatkich qiymatini nafaqat vaqt, balki unga ta’sir o’tkazuvchi boshqa ko’plab omillar belgilaydi. Ammo ushbu omillarning u yoki bu xususiyatlari ma’lum vaqt oralig’ida yuzaga keladi hamda ushbu xususiyatlar vaqt o’tishi bilan o’zgarib turadi. Shu bois, vaqt hodisasini barcha omillar xususiyatlarini umumiylashtiruvchi ko’rsatkich sifatida qarash ma’qul bo’ladi. Ekstrapolyasiya usulida iqtisodiy ma’lumotlar aniq va to’g’ri bo’lishiga qattiq talab qo’yiladi. Buning uchun birinchi bosqichida berilgan ma’lumotlar qayta ishlanib, undagi ahamiyatsiz ma’lumotlar olib tashlanadi. Ikkinchi bosqichda tahlil qilingan barcha statistik ma’lumotlar filtrasiya qilinadi. Uchinchi bosqichda prognoz uchun matematik funksiyalar tanlanadi. Bu bosqichda prognozlashning to’g’ri va aniq bo’lishi uchun funksiyalarni tanlash muhim ahamiyatga ega, biroq amaliyotda bu funksiyalar orasidan eng qulay funksiyani tanlash har doim ham oson bo’lavermaydi. Dinamik qatorlarni ekstropolyasiya qilish usullaridan biri ularni analitik formulalar yordamida tekislash hisoblanadi. Bunda keltirilgan dinamik qatorning amaldagi har bir darajasi yt ikkita hadning yig’indisi sifatida yt=f(t)+t qaralib, bunda Dinamik qatorlarni tekislashdan maqsad, empirik ma’lumotlarga tayanib, aniqlangan formula asosida ŷt=f(t) uning “nazariy” darajalarini aniqlashdir. Rivojlanish tendensiyalarini namoyish etuvchi eng qulay analitik formulalar quyida keltirilgan(3.5-jadval). Download 422,14 Kb.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||