|
Oriental Renaissance: InnovativeBog'liq pedagogikada-kompetentsiya-tushunchasi ASI Factor = 1.7
57
w
www.oriens.uz
July
2022
Metacompetences (metacompetences)
Metan-kompetentsiyalar toifasiga shaxsning o'ziga xos xususiyatlari kiradi.
Shaxsning o'z kuchli va zaif intellektual tomonlarini anglash qobiliyati, muammolarni
hal qilishda turli vaziyatlarda harakat qilish usuli, ko'nikma va bilimlarni qo'llash va
yetishmayotgan vakolatlarni qoplash usullari [3]. Har bir ta`lim oluvchi alohida shaxs
sifatida tan olinadi. Pedagogik ta`limda shaxs-
alohida
individ,
mohiyatan yaxlit
ijtimoiy-axloqiy olam. U oʻzida inson mohiyatini, uning mavjudot sifatidagi
qadriyatini mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda oʻz yoʻnalishi,
tadqiqot obʼyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi. U oʻta murakkab,
ziddiyatli, qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik,
fiziologik, ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti
sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va hayot mantigʻi jihatidan
tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin.
Intellektual-aql-idrok va analitik fikrlashi rivojlangan shaxs; aqliy mehnatning
vakili.
Sotsiologiya nuqtai nazaridan, "intellektual"," Erudit " dan farqli o'laroq, haqiqat
va axloq haqida mavhumlik jarayoniga doimiy ravishda kiritilgan ijodiy ijtimoiy
mavzu. Intellektual g'oyalarni ishlab chiqaradi va rivojlantiradi, jamiyatning qolgan
qismi uchun me'yorlar va madaniy qadriyatlarni belgilaydi[4].
Professor Xose Arangurenning so'zlariga ko'ra, intellektual uchun bizda mavjud
bo'lgan narsa bo'lishi kerak emas. Bu tushunchadan ziyolilarning nomuvofiqligi —
"begona", isyon deb ataladigan narsa. Shunday qilib, intellektual "millatning vijdoni",
"jamiyatdagi ozchilikning eng ilg'or, mustaqil va progressiv ovozi"ga aylanadi [5].
Shu jumladan metan-kompetentsiyalar toifasiga shaxsning o'ziga xos:
1. O'z bilim jarayonlarini rejalashtirish, boshlash, tekshirish va baholash
qobiliyatlari;
2. Vazifalarning murakkabligi darajasini tushunish;
3. Axborotni tahlil qilish qobiliyati;
4. Grafika va analogiya kabi samarali kognitiv yordamchilar va vositalardan
foydalanish qobiliyatlari ham kiradi.
Ijtimoiy kompetensiyalar haqidagi zamonaviy g'oyalar 2005 yilda D. Winterton
(J. Winterton) va F. Le dest (F. le Deist) tomonidan "kompetentsiyalar nima?", degan
savolga o‘z javoblarini berishgan Shuningdek, bir qator zamonaviy tadqiqotchilar
ham o'z g'oyalarini kengaytirib shartli ravishda ijtimoiy deb tasniflanishi mumkin
bo'lgan qo'shimcha kompetentsiyalarni aniqladganlar.
|
| |
