235
➢
qarshilik 220Om;
➢
aloqa simlari.
Laboratoriya ishini bajarish uchun qisqacha nazariy ma’lumot:
Bu ishda cheklovchi qarshilikni tanlashni va u qarshilikning qiymati yorug‘lik
diodining yorug‘ligiga ta’sir ko‘rsatishini kuzatiladi.
Har qanday elektrik-muhandis uchun
eng asosiysi OM qonunining
tenglamasidir. Om qonuni zanjirdagi kuchlanish, tok
va qarshiliklar nisbatini
aniqlaydi.
Om qonuni quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
𝑉 = 𝐼 ∙ 𝑅
Bu yerda V-kuchlanish voltda; I–tokamperda; R – qarshilik omda.
Sxemadagi har bir element qandaydir qarshilikka ega,
u esa kuchlanishni
kamaytiradi. Yorug‘lik diodlarida ma’lum darajada kuchlanishni tushishiga aniq va
u tokning ma’lum qiymatida ishlaydi. Yorug‘lik diodidan qancha katta tok o‘tsa
yorug‘lik diodi shuncha yorug‘roq (oxirgi chegara qiymatigacha) yonadi. Ko‘p
tarqalgan yorug‘lik diodlari uchun tokning maksimal qiymati 20 mA tashkil etadi.
Yorug‘lik diodi uchun odatdagi kuchlanish tushushining qiymati – 2 V
atrofida. Manba kuchlanishi 5 V yorug‘lik diodi va qarshilikda tushishi kerak,
yorug‘lik diodi uchun 2 V bo‘lgani uchun qolgan 3 V qarshilikda tushishi kerak.
Yorug‘lik diodidan o‘tuvchi maksimal to‘g‘ri tokni (20 mA) bilganligimiz uchun
qarshilik qiymatni topa olamiz.
R = V/I = 3/0,02 = 150 Om.
Shunday qilib,150 Om qiymatli qarshilikdan va yorug‘lik diodidan qiymati 20
mA tok oqib o‘tadi. Qarshilikning qiymati oshib borishi bilan tok kamayib boradi.
220 Om qarshilik 150 Om ga nisbatan ozroq bo‘lsa ham kamroq, lekin yorug‘lik
diodini yetarli darajada yorug‘roq yonishiga imkon
beradi va qarshiliklarning
bunday qiymatliklari ko‘p tarqalgan. Agarda qarshilik qiymati oshirib borilsa, u
holda yorug‘lik diodidan o‘tuvchi tokning qiymati kamayib boradi va
mos ravishda
yorug‘lik diodining yorqinligi (yorug‘lik darajasi) ham kamayadi [2].
236
Yorug‘lik diodining yorqinligini o‘zgartirish uchun o‘zgaruvchi qarshilikdan
foydalaniladi. O‘zgaruvchi qarshilik elektr kuchlanishini o‘zgaruvchan bo‘luvchisi
hisoblanadi. Odatda, bu kontaktlari chiqarilgan harakatlanuvchi moslamali
qarshilikdir. Ular turli o‘lchamli va turli shaklga ega bo‘lsa ham ularning hamma sd
uch oyoqchali konstruksiyaga egadir. O‘zgaruvchi
qiymatli qarshilikning ikki
chetdagi oyoqchalari o‘rtasidagi qarshilik aniqlaydi, o‘rtadagi buruvchi oyoqcha
bilan chetdagi oyoqchalar o‘rtasidagi qarshilik 0
dan qarshilikning maqsimal
qiymatigachan yoki aksiga maksimal qiymatidan 0 gacha o‘zgartiriladi [2].
