|
Останконсозлик заводининг электр таъминоти
|
| bet | 5/27 | | Sana | 21.12.2023 | | Hajmi | 4,74 Mb. | | #126322 |
Bog'liq mustaqil ishSexlarning nomlanishi
|
Ph
|
Qh
|
Ph.yor
|
Pumum
|
Sh
|
cosφ'
|
tgφ'
|
kVt
|
kVAr
|
kVt
|
kVt
|
kVA
|
1
|
1-termik boʻlim
|
624.8
|
637.29
|
6.048
|
630.84
|
896.51
|
0.70367
|
1.02
|
2
|
Tayorlash sexi
|
180
|
183.6
|
13.392
|
193.392
|
266.25
|
0.72
|
1,08
|
3
|
Severlinya
|
196
|
260.68
|
18.33
|
214.33
|
337.47
|
0,63
|
1.22
|
4
|
Sex plashek
|
450
|
337.5
|
13.041
|
463.041
|
572.98
|
0.80
|
0.75
|
5
|
Sex metchikov
|
252
|
189
|
23.18
|
275.18
|
333.83
|
0,82
|
0.73
|
6
|
Taxtani qayta ishlash sexi
|
60
|
45
|
10.602
|
70.60
|
83.72
|
0.84
|
0.59
|
7
|
Tamirlash mexanika sexi
|
208
|
183.04
|
6.67
|
214.67
|
282.11
|
0.76
|
0.83
|
8
|
2-termik boʻlim
|
411.8
|
251.198
|
11.427075
|
423.22
|
492.15
|
0.85
|
0,61
|
9
|
Sinov sitansiyasi
|
105
|
78.75
|
13.44
|
118.44
|
142.23
|
0,83
|
0,79
|
10
|
Temirchilik sexi
|
550
|
731.5
|
9.90
|
559.9
|
921.18
|
0,60
|
1,30
|
11
|
Ombor
|
76
|
88.92
|
6.32
|
82.32
|
121.17
|
0,67
|
1.41
|
12
|
Zavod boshqarmasi
|
162
|
142.56
|
5.0301
|
167.7
|
219.59
|
0,76
|
0,94
|
13
|
Nasos xona
|
214.5
|
218.79
|
6.20217
|
220.7
|
310.76
|
0,71
|
0.97
|
14
|
Kompresor xona
|
1235
|
1642.55
|
5.50
|
1240.5
|
2058.35
|
0.60
|
1.30
|
J
|
Jami xisob
|
|
|
|
|
|
|
|
2-jadval
3.1. Reaktiv quvvat kompensatsiyasi.
Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash masalasi, xalq xo‘jaligi uchun katta ahamiyatga ega bo‘lib, elektr ta’minoti tizimining foydali ish koeffitsientini oshirish, uning iqtisodiy va sifat ko‘rsatgichlarini yaxshilashda asosiy omillardan biri hisoblanadi. Hozirgi vaqtda reaktiv quvvat iste’molining o‘sishi aktiv quvvat iste’molining o‘sishidan ancha yuqori bo‘lib, ayrim korxonalarda reaktiv yuklama aktiv yuklamaga nisbatan 130% tashkil etadi. Reaktiv quvvatni elektr uzatuv liniyalari bo‘ylab uzoq masofalarga uzatish, elektr ta’minoti tizimining texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlarini yomonlashuviga olib keladi.
Sanoat korxonalarida reaktiv quvvatni asosiy qismini asinxron yuritgichlar (iste’mol qilinayotgan umumiy reaktiv quvvatning 60-65%), transformatorlar (20-25%), havo elektr uzatish liniyalari, reaktorlar, o‘zgartgichlar (10% atrofida) va boshqa elektr iste’molchilar iste’mol qiladilar.
Aktiv quvvat, elektr stansiyalarning generatorlari tomonidan ishlab chiqilsa, reaktiv quvvatni esa, stansiyaning sinxron generatorlari, sinxron kompensatorlar, sinxron yuritgichlar, kondensator batareyalari, elektr uzatuv liniyalari va tiristorli reaktiv quvvat manbalari tomonidan generatsiya qilinadi.
Elektr ta’minoti tizimini loyihalashtirish jarayonida, reaktiv quvvat koeffitsientining ko‘rsatgichi bilan ishlash maqsadga muvofiqdir. Korxonaning reaktiv quvvat koeffitsienti qanday bo‘lishligini energotizim hal qiladi, chunki reaktiv quvvatni kompensatsiyalash masalasi to‘g‘ri echilganda iste’molchilar, elektr uzatuv liniyalari, elektr tarqatuvchi qurilmalar, transformatorlar, o‘zgartgichlar va generatorlarni o‘z ichiga olgan tizim ishining effektivligi ta’minlanadi.
Reaktiv quvvatni elektr uzatuv liniyalari va transformatorlar orqali uzatish jarayoni, elektr energiyasini qo‘shimcha nobudgarchiligiga, kuchlanish yo‘qotuvini oshishiga va elektr ta’minot tizimiga ketadigan sarf-xarajatlarni ortishiga olib keladi.
Elektr uzatuv liniyalari va transformatorlardan reaktiv quvvatni o‘tishi natijasida qo‘shimcha aktiv quvvat va energiya nobudgarchiligi sodir bo‘ladi. Agar R qarshilikga ega bo‘lgan elektr uzatuv liniyasi orqali R va Q quvvatlari uzatilsa, aktiv quvvat nobudgarchiligi quyidagicha aniqlanadi:
.
Demak, reaktiv quvvatni elektr uzatuv liniyasidan uzatish natijasida, qo‘shimcha aktiv quvvat nobudgarchiligi ( ) sodir bo‘ladi va uning qiymati Q ning kvadratiga to‘g‘ri proportsionaldir. Shuning uchun, elektr stansiya generatorlaridan istemolchilarga reaktiv quvvat uzatish maqsadga muvofiq emas.
Aktiv R va reaktiv X qarshiliklari hisoblangan energetik tizim elementidan R va Q quvvatli energiyalar uzatilganda, kuchlanishning yoqotuvi quyidagicha topiladi:
.
bu yerda, Ua; Ur - aktiv va reaktiv quvvatlarini uzatishi bilan bogliq bolgan kuchlanishning yoqotuvi.
Demak, reaktiv quvvat uzatilishi natijasida elektr taminoti tizimi elementida qoshimcha kuchlanish yoqotuvi (Up=QX/U) sodir bolib, uning miqdori Q va X larga togri proportsionaldir.
Korxona elektr taminoti tizmining katta miqdorda reaktiv quvvat bilan yuklanishi, havo va kabel elektr uzatuv liniyalarini kesim yuzasini oshishiga va transformatorlarning quvvatlarini ortishiga olib keladi.
Sanoat korxonalarida reaktiv quvvatni energotizimdan kam qabul qilishning ikki yoli mavjud:
- tabiiy usul;
- maxsus kompensatsiyalovchi qurilmalarni ishlatish usuli.
Birinchi navbatda tabiiy usullar asosida reaktiv quvvat istemolini kamaytirishni korib chiqilish kerak, chunki bunda katta miqdordagi xarajatlar talab qilinmaydi.
Reaktiv quvvatni kompensatsiyalovchi texnik vositalarga quyidagi qurilmalar kiradi: kondensator batareyalari, sinxron yuritgichlar yoki kompensatorlar va ventilli statik reaktiv quvvat manbasi.
Sinxron yuritgichlarning (SYu) qozgatish tokining miqdorini nominaldan oshirilganda reaktiv quvvat ishlab chiqariladi.
Sinxron kompensator (SK) salt ish rejimida ishlovchi SYu bolib, oqida mexanik yuklama bolmaydi va u faqat reaktiv quvvat ishlab chiqarishga moljallangan.
Sanoat korxonalarida kondensator batareyalari kop ishlatiladi. Ular 0,22; 0,38; 0,66; 6 va 10 kV li kuchlanishlarga moljallangan bolib, bino ichkarisiga yoki tashqarisiga qoyilishi mumkin. Kondensatorlar bir yoki uch fazali qilib ishlab chiqariladi. Kondensator batareyalarining reaktiv quvvatni kompensatsiyalashda keng ishlatishiga asosiy sabablar quyidagilardan iborat:
- aktiv quvvatning solishtirma isrofi 0,005 (kVt/kVAr) gacha kichik bolishi mumkin;
- ekspluatatsiyasi va tamirlash (монтаж) ishlari oson bajariladi;
- narxi nisbatan arzon;
- og‘irligi engil;
- shovqinsiz ishlaydi;
- elektr iste’molchilar guruhining joylashgan maydoniga o‘rnatish mumkin.
Kondensator batareyalari uch fazali tarmoqqa uchburchak shaklida ulanadi. Bunday ulanganda har bir elementdagi kuchlanish qiymati yulduz sxema boyicha ulanishga nisbatan marotaba katta bolib, ishlab chiqarilayotgan reaktiv quvvatning miqdori esa, 3 marotaba ortiq boladi. Kondensatorlar tarmoqdan uzilganda qoldiq zaryad avtomatik ravishda aktiv qarshilikka zaryadsizlanishi kerak. Zaryadsizlovchi qarshilik sifatida 6-10 kV kuchlanishlarda ikkita bir fazali kuchlanish transformatorlari, 0,38 kV kuchlanishda choglanuvchi lampalar ishlatiladi.
Kompensatsiyalovchi qurilmalarning zaruriy quvvatini aniqlash vaqtida energotizimning korxonaga uzatiladigan reaktiv quvvat miqdorini hisobga olish kerak. Umumiy holda quyidagi shart bajarilishi talab qilinadi:
bu yerda, Qh - korxonaning hisobiy (istemol qiladigan) reaktiv quvvati, (kVAr);
|
| |
