|
O‘tkazuvchan materiallarni
|
| bet | 3/4 | | Sana | 28.08.2024 | | Hajmi | 73 Kb. | | #269989 |
Bog'liq 3-amaliy ishKontakt materiallari ajraluvchi, sirg‘anuvchi va qo‘zg‘almaslarga bo‘linadi.
Qo’zg’almas kontaktlarga butun metalli (payvandlangan va qalaylashtirilgan) zajimli (boltli, vintli) ulanishlar kiradi. Butun metalli ulanishlar faqat mexanik mustahkamligi bilan emas, ular stabil elektr kontaktini kichik o‘tish qarshiligi bilan farq qilishi kerak. Zajimli kontaktni sifati asosan kontaktli bosish va materiallarni plastik deformatsiyasi xususiyati bilan aniqlanadi. Shunga bog‘liq ravishda bunday kontaktlarni sirtini yumshoq korroziyaga chidamli metallar (qalay (Sn), kumush (Ag), kadmiy (Cd) va boshqalar) bilan qoplash kerak.
Ajratuvchi kontaktlar elektr zanjirlarini davriy ulanishi va uzilishini ta‘minlashadi. Ularni funksiyasini javobgarroqligini oldindan ularga kattaroq talablarni qo‘yadi: korroziyaga nisbatan chidamlilikni; payvandlanishga va elektr eroziyasi ta‘siriga mustahkamlikni; olinadigan va zarbali iste‘molchilar ta‘siriga chidamlilikni, yuqori o‘tkazuvchanlik va issiq fizik xususiyatlar.
Kuchsiz tokli ajratuvchi kontaktlar uchun kontakt materiallar sifatida toza qiyin eriydigan metallardan (volfram (W), molibdendan (Mo)) tashqari qimmat metallardan ham (platina (Pt), oltin (Au), kumush (Ag)) foydalaniladi, shuningdek, ular asosidagi turli xil qotishmalar (oltin-kumush, platina-ruteniy, platina-rodiy), metallokeramik kompozitsiyalardan (masalan, Ag–CdO) foydalaniladi.
Kuchli tokli ajratuvchi kontaktlar qoidaga ko‘ra metallokeramik materiallardan tayyorlanadi, ular kukunli metallurgiya usuli yordamida olinadi. Ular mis va kumush asosidagi kompozitsiyalarni o‘z ichiga oladi: kumush-kadmiy oksidi, kumush-mis oksidi, mis-grafit, kumush-nikel, kumush-grafit.
Sirpanuvchi kontaktlar qo‘shimchasiga yuqori yuvuvchi iste‘molchilarga chidamliligi bilan farq qiladi. Kontakt juftliklarini tashkil etishini metall grafik tarkibli materiallardan tashkil qiladigan eng yuqori sifatlarga ega bo‘ladi. Ular past ishqalanish koeffitsiyentidan tashqari, grafit va uning asosidagi materiallar yoy hosil qiluvchi kuchlanishni kattaligi bilan farq qiladi, shuning uchun kontaktlarni uchqunlanishdan yedirilishi katta emas.
Sirpanuvchi kontaktlar uchun o‘tkazuvchan bronza va latunlar ishlatiladi, ular yuqori mexanik chidamlilikka, sidirib yuboruvchi iste‘molchilarga chidamliligi, elastikligi, antifriksion xususiyatlarga va atmosferadagi korroziyaga chidamli. Kollektor plastinalarini tayyorlash uchun qo‘shimcha qattiq mis ishlatiladi, shuningdek, kumush bilan legirlangan misdan va boshqa materiallardan foydalaniladi.
Metallokeramikada kukunlardan tayyorlangan kontaktlar uchun tayyorlangan maxsulotga kumush shimdirilgan yoki volframdan g‘ovakli karkaslar oldiniga presslangan misdan yoki volfram-nikel qotishmasidan tayyorlanadi.
Katta solishtirma qarshilikka ega materiallarga qotishmalar kiradi, ular normal sharoitlarda 0,3 mkОm·m dan kam bo‘lmagan solishtirma elektr qarshiligiga ega. Bu materiallar yetarlicha keng elektr o‘lchov va elektr isitish asboblarida, namunali qarshilik, reostatlarni va boshqalarni tayyorlashda foydalaniladi.
Elektr o‘lchov asboblarini, namunali qarshiliklarni va reostatlarni tayyorlashda, qoidaga ko‘ra, vaqt bo‘yicha yuqori solishtirma stabil qarshilikga va kichik qarshilikni harorat koeffitsiyentiga ega bo‘lgan qotishmalar ishlatiladi. Bunday materiallar qatoriga manganin, konstantan, nixrom.
Manganin – bu mis-nikelli qotishma bo‘lib, tarkibi o‘rtacha 2,5... 3,5% nikeldan (kobalt bilan), 11,5... 13,5% marganets, 85,0... 89,0% misdan iborat. Marganets bilan legirlash, shuningdek, 400 °С haroratda maxsus termo ishlov berishni o‘tkazish, manganinni solishtirma qarshiligini –100 dan +100°С gacha bo‘lgan intervalda stabillash imkonini beradi. Manganin mis bilan juftlikda, juda kichik termo EYuK qiymatiga, vaqt bo‘yicha yuqori stabil solishtirma qarshilikka ega bo‘ladi, bu ulardan rezistorlarni va yuqori aniqlik sinfiga ega bo‘lgan elektr o‘lchov asboblarini tayyorlashda ulardan keng foydalanish imkonini beradi.
|
| |
