Oybekning “Qutlug‘ qon” romani.
Oybek qanday estetik prinsiplar asosida ijod qildi?
M. Shayxzodaning “Toshkentnoma” asari haqida gapiring
Zulfiyaning “Xotiram siniqlari” dastoni
Qaysi asar Sharof Rashidov ijodining eng jiddiy yutug‘i hisoblanadi?
Said Ahmadning "Jimjitlik" romani haqida gapiring
Erkin Vohidov tarjimon
Abdulla Oripovning milliy istiqlol yo‘llaridagi ijodi qanday yangi tamoyillari bilan ajralib turadi?
Shavkat Rahmon she’riyati
Istiqlol adabiyotining dastlabki bosqichi
Rauf Parfi sonetlari haqida gapiring
Istiqlol davri nasri
O‘tkir Hoshimovning “Bahor qaytmaydi” qissasi
Hozirgi she’riyatdagi o‘ziga xosliklar
O‘tkir Hoshimovning “Inson sadoqati” dramasi haqida gapiring
Istiqlol davri dramataturgiyasi
O‘tkir Hoshimovning milliy istiqlol yillaridagi asarlari
Bugungi o‘zbek adabiyotida modernistik izlanishlar qanday oqibatlar bilan xarakterlanadi?
Shukur Xolmirzaevning “Qora kamar” dramasida qanday yangi g‘oya ifodalangan?
Milliy istiqlol davri o‘zbek adabiyoti avvalgi yillar so‘z san’atidan qaysi xususiyatlari bilan farq qiladi?
O‘tkir Hoshimovning sevgi qissalari
G‘arb adabiy-estetik hodisalarining ta’siri
Shavkat Rahmon she’rlarida qo‘llangan tasviriy vositalar
Hozirgi davr o‘zbek adabiyotida qanday yo‘nalishlar ustunlik qiladi?
Shavkat Rahmonning “Qasam”, “Aravon ko‘rinishlari”, “Qizilqumda bir kun” kabi she’rlarida jonlantirishlar qanday vazifani bajarishini aniqlang
Hozirgi o‘zbek adabiyotida realizm an’analari qanday samaralarga olib kelmoqda?
Rauf Parfidan qolgan yagona doston qanday nomlanadi va qaysi g‘oyalarni ifodalashga bag‘ishlangan?
Yangi o‘zbek adabiyotining shakllanish davri
G‘afur G‘ulomning ijod yo‘li qanday bosqichlarga bo‘linadi?
Yangi o‘zbek adabiyoti - Ilohiyotdan dunyoviylik tomon burilish
Qaysi davr G‘afur G‘ulom ijodiy yo‘lining yuksak bosqichi sifatida e’tirof etilgan?
Hozirgi o‘zbek adabiy tanqidchiligi taraqqiyotiga qanday illatlar halaqit bermoqda?
G‘afur G‘ulomning “Sen yetim emassan”, “Men yahudiy”, “Sog‘inish”, “Vaqt”, “Qani mening yulduzim? she’rlarida tong, quyosh, vaqt timsollari qanday o‘rin tutishini tahlildan o‘tkazing.
XX asrning 20-yillarida qaysi badiiy kashfiyotlar o‘zbek adabiyotidagi realizmning eng katta yutuqlari hisoblanadi?
G‘afur G‘ulomning “Yodgor” qissasida tashlandiq bola muammosi qanday talqin qilingan?
Adabiyot rivojiga ijtimoiy o‘zgarishlarning muayyan ta’siri.
G‘afur G‘ulomning “Shum bola” qissasi
„Shum bola“ — oʻzbek yozuvchisi va shoiri Gʻafur Gʻulom qalamiga mansub qissa. Muallif asarni 1936-yil yozgan. Qissa bir necha marta nashr qilingan. Qissada ijodkorning bolaligi, 20-asr boshidagi Toshkent hayoti tasvirlangan.
Qissa oʻtkir hajviy asar boʻlib, haqiqiy voqealar va shaxslar taqdiriga asoslangan. Asar markazida yozuvchining hayotidan olingan koʻp faktlar turgan boʻlsa-da, u avtobiografik emas. Unda haqiqiy tarixiy faktlarga nisbatan badiiy toʻqima, fantaziya kuchli.
Qissani F. Shayhutdinova (1968) hamda A. Naumov (1970) rus tiliga, V. Grimich (1991) ukrain tiliga tarjima qilingan.
1977-yil asar asosida „Shum bola“ filmi suratga olingan. Film ham oʻzbek, ham xorijiy film tanqidchilari tahsiniga sazovor boʻlgan.
Adabiy tanqidning asosiy xususiyatlari va vazifalari nimalardan iborat?
Adabiy tanqid asosan harakatdagi adabiy jarayonni tekshiradi, yangi paydo bo‘layotgan asariar talqin vositasida taraqqiyot tamoyillari haqida xulosa chiqaradi, adabiy jarayonga, yangi mezonlar shaklanishiga ta ’sir etadi. Adabiy tanqid zamonaviy badiiy asarlami xalq hayoti, uning estetik ehtiyoj va talablari jihatidan o‘rganadi, baholaydi, fazilat, nuqsonlarini aniqlaydi, yozuvchilaming ijodiy o‘sishlariga va adabiyotning ravnaqiga ko‘maklashadi. Kezi kelganda ta'kidlash joizki, adabiy tanqidda tarixiy-funksional yondashuv tamoyili bo'lib, u vaqti-vaqti bilan o‘tmishda yaratilgan badiiy qadriyatlarga murojaat etib turadi. Har bir davr, insonlardagi badiiy-estetik ehtiyoj insoniyat yaratgan buyuk asarlani o ‘qib, uqib, talqin qilib, baholab borishni taqozo etadi. Badiiy adabiyotni adabiy tanqid o ‘rganadi. San’atning rassomlik, musiqa, haykaltaroshlik, amaliy san’at kabi yo‘nalishlarini adabiy badiiy tanqid o‘rganadi. Jumalistlar, san’atshunoslar, kino-teatrshunoslar adabiy-badiiy tanqid sohasini o'zlashtiradilar.
Adabiy tanqidning vazifasi yozuvchi ijodini, badiiy asarlami tahlil etish, shu asosda adabiyot rivojiga turtki boMadigan mummolarni ko‘tarib chiqish, tekshirish, ulaming estetik mohiyatini ochish, baholash, umumlashtirishdan iborat.
Adabiy tanqidning ijtimoiy-axloqiy vazifasi yuksak san’at uchun kurash olib borish va shuning vositasida komil insonni tarbiyalashga xizmat etish zaruratidan kelib chiqadi. Adabiy tanqidning maqsadi harakatdagi badiiy ijodning rangbarang muammolarini jamiyatning hayoti, uning moddiy va ma’naviy boyliklarini yaratish y o ‘lidagi kurash bilan bog‘lab o ‘rganish va tushuntirishdan iborat.
Hamid Olimjon qanday ijtimoiy-tarixiy sharoitda voyaga yetgan?
“Ijodiy metod” tushunchasi qanday ma’noni anglatadi?
Метод (юнон. — тадкик килиш усули) — хаётни эстетик х.акида тушунча узлаштириш, уни бадиий ифодалаш ва баxолашнинг умумий тамойиллари.
Академик И.О.Султонов айтганидек, ижодий метод масаласи, даставвал, санъаткорнинг хаётга, вокеликка муносабати масаласидир. Шунга кура, у ёки бу давр адабиёти методини урганишда шу давр суз санъаткорларининг замон ходисаларига кандай муносабатда булганлигини кузатиш керак.
Яна бир масала: адабиётшуносликда “метод” , “ бадиий метод” ва “ ижодий метод” атамалари ишлатиладики, булар, асосан, бир-биринингсиноними эканлигини инобатга олмок керак. Аммо адабиётшуносликда кулланилаётган “ёзувчининг бадиий методи” (“Ойбекреализми” , “Абдулла Кодирий реализми” ...) ва “ ёзувчиларнинг муайян гурух и н и бирлаштирувчи бадиий метод” тушунчалари бир-бирининг синоними эмас. Бу уринда бадиий тафаккур тараккиётининг муайян боскичида ёзувчиларни бир гурухга
уюштириб турадиган ижодий метод хакида фикр юритмокдамиз.
Ижодий метод дунёкараш, эстетик идеал, бадиий махорат каби масалалар билан узвий алокдда булади. (Мазкур дарсликнинг бадиий адабиётда типиклаштириш ва гоявийлик масалаларига багишланган бобида метод, истеъдод ва дунёкарашнинг узаро муносабати хакида, кискарок; булса-да, тухталиб угганмизки, уша фикрларни бу уринда яна бир карра эслаш фойдалидир). Бадиий методни урганиш жараёнида методни услуб билан киёслаш усулидан фойдаланиш мумкин. Чунки, бу усул бадиий методни хам, индивидуал услубни хам аникрок ва осонрок тушуниб олишга кулайлик тугдиради. Метод ва услуб, биринчидан, бир-бирига узвий боглик, иккинчидан, улар айнан
бир нарса хам эмас. Проф. Л.И.Тимофеев ёзади: “ Методда энг аввало, ёзувчини бошка, узига якин ёзувчилар билан боглайдиган умумий нарсалар кузга ташланади, услубда эса уларни бир-биридан ажратиб турадиган томонлар: унинг шахсий тажрибаси, истеъдоди, нутк; оханги ва хоказолар кузга ташланади.
Hamid Olimjonning “Jangchi Tursun” balladasi
1942 yilda H.Olimjon “Jangchi Tursun” balladasini yaratdi. Vatanning xar bir tuprog’i muqaddas. Uni asrash, himoya qilish, kerak bo`lsa fido qilish g’oyasi balladada o`z ifodasini topgan.
Shoir balladani yozishdan bir oy oldin “Onaning nomusi” ocherkini yozib, harbiy xizmatdan qochgan Ortiqning onasi Iqlimaxonning “qochib tirik qolgandan o`lganing yaxshi ” degan o`zbek ayolining vatanparvarligi hikoya qilingan edi. Bu voqea balladaning yaratilishi uchun turtki bo`ldi. “Jangchi Tursun” balladasi shoirning mahorat bilan yaratilgan asaridir.
Balladada lirik qahramon shoirning o`zi, hikoyachi sifatida gavdalanadi. Shuningdek, Tursun va Ona obrazi mavjud. Voqea front va mamlakat ichkarisida sodir bo`ladi. Tursun oddiy jangchi. Biroq u Vatan oldidagi burchini unutadi, o`z hayotini saqlab qolishga, qochishga harakat qiladi. Shu payt onasidan xat keladi.Shu xat bilan asarning tuguni tugiladi, ona o`g’liga murojaat qiladi :
Qayoqqa chekinasan
Bormi keraksiz yering?
Ne uchun odam bo`lding,
Kelmasang dushmanga teng?
Ona o`g’liga insoniylik burchini eslatadi, or-nomusli, Vatanni himoya qilishga da‘vat etadi :
Xalqing uchun to`kkali
Yo`qmi bir qoshiq qoning?
Vatanning tuprog’idan
Shirin ekanmi joning?
Ona so`zlari jangchiga buyruqdek tuyuladi, qo`rquvni unutadi. Ona mardlik va vatanparvarlik timsolidir:
O`g’lim, bu og’ir kunlar
Bir kun o`tib ketadi.
Lekin qo`rqoqning sha‘ni
Ming yillarga o`tadi.
Shuning uchun jangda mard
Bo`lganing yaxshi menga,
Qochib tirik qolgandan,
O`lganing yaxshi menga
Romantizm va realizm tushunchalarining yuzaga kelishi.
Романтизм {франц. romantisme роман тилида ёзилган асар) —Оврупо ва Америка мамлакатларида XVIII аср охири ва XIX аср бошларида ижодий метод сифатида шаклланган. Сентиментализм асосида яратилган романтизм бу даврдаги инкилобий силжишларнинг махсули, унинг бадиий тафаккурдаги инъикоси сифатида пайдо булган.
В.Г.Белинский айтганидек, романтизмнинг илдизлари
кадим замонлар (антик адабиёт)га бориб такалади. Хаётни
тасвирлашнинг романтик ва реалистик усуллари, ибтидоий тарзда булса-да, Аристотелга хам маълум эди. Бирок кадимги романтизм метод холида эмас, балки унсур, тенденция тарзидаги романтизм (тугрироги романтика) булган.
Бадиий адабиётдаги романтика неча-неча асрлик тарихга эга. Романтизм Оврупо ва Америка мамлакатлари адабиётларидагина эмас, балки рус адабиётида, Шарк халклари адабиётларида, шу жумладан узбек адабиётида хам чукур илдиз отган. Узбек мумтоз адабиётининг асосий ижодий
методи, олимларимиз аниклаганларидек, романтизмдир.
Бирок, бу фикрдан утмиш адабиётимизда реалистик унсурлар бутунлай йук экан-да деган янглиш хулоса келиб чикмаслиги керак.
Реализм (латин. — моддий, хакикий) — воцеликни хакконий,
объектив ва (<худди узига ухшатиб) ифодалашни такозо этувчи ижодий метод. М. Горький сузлари билан айтганда, “одамлар ва уларнинг турмуш шароитини хакконият билан, буямай тасвирлаш реализм номи билан юритилади”.
Ёзувчи фотограф эмас, бинобарин, у хаётдан нусха кучирмайди, аксинча, хаётни бадиий тадкик этади. Ёзувчи хаётни типиклаштирган, бадиий тузима билан бойитган ва илгор эстетик идеал нури билан йугирган такдирдагина тасвирда хаедонийликка, объективликка эришади. М. Горький жахон адабиётидаги Фауст, Хамлет, Дон-Кихот, Платон, Каратаев, Карамазов, Обломов каби етук бадиий образлар хусусида тухталиб, шундай дейди: “ Мана шу санаб утилган одамлар турмушда булган эмас: аммо уларга Ухшаш кишилар хаётда булган ва шу борлари хам анча майда булиб, у кадар мукаммал булмаганлар, айрим гиштлардан минора... ясалгани каби, мана шу майда, чакана кишилардан суз санъаткорлари умумлашма “типлар” ни, турдош тип-
ларни яратганлар, “ тукиганлар” .
Hamid Olimjonning “O‘zbekiston” she’ri
Hamid Olimjon she'rlari oradan qancha yillar o‘tmasin, ulardagi nafis tuyg‘ular shalolasi kitobxonga, she’riyat shaydolariga huzur bag‘ishlab kelmoqda. Bu she’rlarida shoir ruh musavviri sifatida namoyon bo‘lib, lirik qahramonning nozik tuyg‘u va kechinmalarini mohirona tasvirlagani yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Vodiylarni yayov kezganda,
Bir ajib his bor edi manda…
Chappor urib gullagan bog‘in,
O‘par edim vatan tuprog‘in.
Odamlardan tinglab hikoya
O‘sar edi shoirda g‘oya.
Daryolardan kuylab o‘tardim,
Ertaklarga quloq tutardim.
Hammasini tinglardim, ammo,
O‘xshashini topmasdim aslo.
O‘xshashi yo‘q bu go‘zal bo‘ston,
Dostonlarda bitgan guliston, –
O‘zbekiston deya atalur,
Uni sevib el tilga olur.
XX asr o‘zbek adabiyoti tarixi bosqichlari.
XX asr o'zbek adabiyoti yaxlit holda har jihatdan yangi o'zbek adabiyoti deb
atalishga loyiqdir. Atoqli munaqqid Ozod Sharafiddinov: “XX asrda bizda jahonnin hay qanday yuksak talablariga javob bera oladigan yuksak adabiyot yaratildi, deb baralla aytishimiz mumkin. Hikovachilik, romannavislikda ham, sh e’riyatda ham, dramaturgiyada ham buning isbotini o'nlab uchratish mumkin , - deb yozgan edi.
Bu adabiyotning rivojiga xos bosh xususiyat tinimsiz yangilanib borishi va shu yo'ldagi qiyinchiliklar, kurashlar, bahs-munozaralar, kashfiyot va yo‘qotishlar tarixidan iborat. Yangi o'zbek adabiyotining tug'ilishi, shakllanishi, rivoji bir asr davomida uch xil ijtimoiy tuzurn - rus chorizini istibdodi, sho'ro hokimiyati va istiqlol davrida xilma-xil siyosiy, mafkuraviy oqimVar - jadidchilik, bolshevizm va milliy istiqlol mafkurasi ta’sirida taraqqiy etdi.
Yangi o'zbek adabiyoti xalq va jamiyat hayotining o'ziga xos badiiy tarixidir.
Uning asosiy tasvir ob’yekti borliq hayot - yangi voqelikdir. Bu adabiyotning mavzu .va mundarijasi yangidir, u bevosita yangi hayotni aks ettiradi. Yangi o'zbek adabiyoti hayotdagi barcha muhim voqealarga faol aralashadi va ular haqida o'z fikrini obrazli qilib aytadi. Bu adabiyotni quyidagicha davrlashtirish mumkin:
1. Asr boshida o'zbek adabiyoti.
2.20-yillar adabiyoti.
3.30-40-yillar adabiyoti.
4. 60-90-yillar adabiyoti
5.Hozirgi adabiy jarayon (90-yillardan boshlab ).
Abdulla Qahhorning “Qishloq hukm ostida yoki O‘tbosar” va “Qo‘shchinor chiroqlari” asarlarida qishloq xo‘jaligini kollektivlashtirish muammosi qanday talqin qilinadi?
Bosh qahramoni Siddiqjon bo'lib, O 'zbekistonim izdagi kolxozlashtirish
jarayoni aks ettirilgan A. Qahhor asari “Qo'shchinor chiroqlari” romanidir. Roman 1947-yilda "Q o'shchinor” nomi bilan kitob holida bosilib chiqqan. Adabiy tanqidchilik asarni sovuq kutib oladi, matbuotda kcskin tanqidga uchraydi.” Unda sinfiy kurash ko'rsatilm agan. Siddiqjon harakatiga firqaviy faollik yctishm aydi...” kabi ayblar qo'yilgan.O 'sha vaqtda yozuvchi tanqidchilikning ana shu talablarini hisobga olishi va ular asosida asarni qayta ishlashga majbur edi. 1951-yilda bir necha yillik umrini sarllab, romanni "Q o'shchinor chiroqlari” nomi bilan e ’lon qiladi.
Siddiqjon Zunnunxo'janing qizi Sharofatga uylanib, ichkuyov bo'ladi.
Zunnunxo'janing asl maqsadi yomon bo'ladi. Buni Siddiqjon keyin tushunadi, biroq kech edi.Oilasi o'rtasidagi katta farqni sezgach, u yerdan chiqib ketadi va “Qo'shchinor” jam oa xo'jaligida ishlay boshlaydi.Romanda O 'rm onjon. Bo'taboy, Kanizak, Ziyoda kabi yana ko'plab obrazlar bor.
Yangi davr adabiyotining ilk namunalari
XX asr boshlariga kelib milliy uyg'onishga chorlovchi jadidchilik harakati
yuzaga keldi va tobora rivojlana bordi. Bu harakatning asosiy maqsadi - xalq ommasini ma’rifatli qilish orqali mamlakat rivojiga, mehnatkashlar hayotini yaxshilashga ko'maklashishdan iborat edi. Shu tarzda gdabiyot ham “Milliy Uyg'onish davri o'zbek adabiyoti” nomi bilan tarixga kirdi.
Jadidlar milliy uyg'onish davri g'oyalarini hayotga tatbiq etishda matbuot,
maktab-maorif hamda adabiyot va san'at imkoniyatlaridan unumli foydalandilar. Turli xil to'siqlarga qaramay, “Taraqqiy”, “Xurshid”, “Vaqt”, “Samarqand”, ”Oyna”, Shuhrat”, “Turon”, “Sadoyi Turkiston”, “Sadoyi Farg'ona" kabi gazetalarni tashkil etib, o'sha davming muhim g'oyalarini, ma’rifatparvarlik, millatparvarlik, vatanparvarlik g'oyalarini targ'ib qildilar.
Jadid matbuotida bo'lganidek, jadid adabiyotida ham ma’rifat, maktab-maorif va hurriyat mavzulari davr sadosi sifatida yangradi. Mehnatkash ommani jaholatga qarshi ilmli-bilimli bo'lishga, ma’rifatga chaqirish jadid yozuvchilari ijodining asosini tashkil etdi. Bu xususiyat Mahmudxo'ja Behbudiy, Munavvar Qori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy, Abdurauf Fitrat, Hamza Hakimzoda Niyoziy, Abdulla Qodiriy, Abdulhamid Cho'lpon, Tavallo, Muhammadsharif So'fizoda kabi shoir va yozuvchilar ijodida yaqqol ko'rinadi.
20-yillar o'zbek adabiyotining asosiy yutug'i yetuk realistik hikoya, qissa, roman, drama namunalari va yangicha s'hc'riy shakllarning paydo bo'lishi bilan belgilanadi. Cho'lponning “Oydin kechalarda”, “Qor qo'ynida lola”, “Novvoy qiz”, Abdulla Qodiriyning “Uloqda” va "Jinlar bazmi”, Abdulla Qahhorning “Boshsiz odam” hikoyalarida jahon novellachiligiga xos realistik fazilatlar namoyon bo'ldi. Sadriddin Ayniyning “Buxoro jallodlari” va “Qulbobo” qissalari; Abdulla Qodiriyning “O'tgan kunlar” va “Mehrobdan chayon”, Cho'lponning “Kecha va kunduz” roman lari; Fitratning “Abulfayzxon”, Cho'lponning “Yorqinoy”, Hamzaning “Bumngi saylovlar”, G'ulom Zafariyning “Halima” va Abdulla Avloniyning bir qator dramalari shu davrning ulkan hodisalari bo'ldi.
Abdulla Qahhorning “O‘tmishdan ertaklar” qissasi qaysi ijodiy metodda yozilgan?
Realistik metodda yozilgan.
„Oʻtmishdan ertaklar“ — oʻzbek yozuvchisi Abdulla Qahhor qalamiga mansub qissa va hikoyalar toʻplami. Muallif bu qissani 1965-yil yozgan. Toʻplam shu kungacha bir necha marta nashr qilingan. ]Ushbu kitob 1976-yil Toshkent shahrida „Yosh gvardiya nashriyoti“da chop etilgan.
Toʻplamni chop etishda, 1967-yilda chop etilgan Asarlar toʻplamining |-||-tomlaridan foydalanilgan. Kitobga: „Koʻk konvert“, „Dahshat“, „Yillar“, „Bemor“, „Oʻqri“, „Anor“, „Asror bobo“ kabi yozuvchining mashhur hikoyalari hamda „Oʻtmishdan ertaklar“ nomli qissasi kiritilgan.
„Oʻtmishdan ertaklar“ qissasida yozuvchining bolalik davri, oʻtgan asr boshlaridagi bolalarning mashaqqatli hayoti xususida soʻz yuritilgan. Shuningdek katta avlodning savodsizligi, davr fojialari haqida ochiq-oydin yozilgan.
Qaysi asarlar Mirtemir she’riyatining eng yuksak na’munalari sifatida e’tirof etilgan?
Naim Karimov yozadi: Avvalgi tuzum davrida yashagan aksar shoirlardek, uning ham ayrim she’rlaridan “Lenin”, “partiya”, “kommunizm” so’zlari mo’ralab, ayrim she’rlaridan esa shu davrning karnay-surnaylari eshitilib turadi. Mahbuslik yillarini Moskva-Belomor kanali qurilishida o’tkazgan shoirning busiz adabiy hayotdan joy olishi, she’rlarini gazeta va jurnallarda chop etishi, kechikib bo’lsa-da O’zbekiston xalq shoiri unvoniga sazovor bo’lishi amri mahol edi. Lekin u har safar ona Turkistonga borganida (u to’yu azalar munosabati bilan qarindosh-urug’larini ko’rgani tez-tez borar edi), u yerdan daftar-daftar tugallangan va tugallanmagan she’rlarni olib kelardi. Va shu she’rlarga qalam urib, bir oz sayqal berganidan so’ng, ko’pincha bizni chaqirib o’qib berar va fikrimizni eshitganidan so’nggina ularni e’lon qilar edi. Kamina shunday paytlarda yerdan kuch oluvchi Antey haqidagi yunon mifining rostligiga astoydil ishonar edim.
Mirtemir shunday she’rlaridan birida qishlog’ini tasvirlab, bunday yozgan:
Qay qo’raga kirsang – eshigi ochiq,
Bir nima tatiysan, qo’ymas aslo och.
Qora qumg’on qaynar, yozilur chochiq,
Zog’orami, so’kmi, yovg’on yo umoch.
Men bu satrlar o’qir ekanman, Mirtemir o’zbek tilida jaranglatib yuborgan Nekrasovning “Rossiyada kim yaxshi yashaydi” dostoni satrlari qulog’im tagida zamzama qilgandek bo’ladi. Nekrasov ham o’z dostonida rus xalqining maishiy turmushini shunday realistik detallar bilan tasvirlaganki, uni o’qiganingizda rus qishlog’i kishilarining ayanchli hayoti ko’z oldingizda ro’y-rost gavdalanadi. Mirtemir rus shoiridan farqli o’laroq, o’zbek qishlog’i va shu qishloq kishilari hayotini shunday mehr va qandaydir yashirin g’urur bilan tasvirlaganki, sizda shu qishloq va uning ahlini ko’rish zavqi va havasi paydo bo’ladi. Siz shoir tasvirga tortgan taomlar nomini o’qib, yoshligingizni, qiyinchilik yillarida o’zbek tabiatining shunday ne’matlari bilan sizni katta qilgan ota-onangiz, yaqin qarindoshlaringizni yodga olasiz. Sizda bu she’r allaqachon uyquga kirgan bokira, go’zal va ezgu tuyg’ularni uyg’otib yuboradi. Siz bu she’rdan keyin o’zingizni butunlay boshqacha sezasiz. Siz endi, chindan ham, boshqa kishiga – ko’nglidagi g’uborlarni qoqib tashlab, bolalik va yoshlikning pokiza chashmasida cho’milgan kishiga, tom ma’nodagi Insonga aylanib qolasiz.
She’riyatning kuchi, Mirtemir she’riyatining kuchi – shunday.
Mirtemir she’rlarida tasvirlangan aksar kishilar ana shu qishloq ahlidek bag’rikengligi, mehridaryoligi, mehnatkashligi, yurtparvarligi bilan ajraladi va ular bamisoli O’zbekbobo daraxtining qudratli shoxlaridan o’sib-tarmoqlanib chiqqan novdalardagi olma-anorlardek tovlanib turadi.
Mirtemir shunday kishilarga vatandosh va zamondosh bo’lganidan o’zini baxtli hisoblagan. Uning she’riyatida xalq, millat va Vatan tushunchalari bir-biri bilan chambarchas bog’liq. U Vatan tuprog’ini, shu tuproqning har bir zarrasini muqaddas deb bilgan. U shu tuproqning har bir zarrasiga ota-bobolarning kindik qoni to’kilgani uchun uni tavof etgan.
Bu – men tug’ilgan tuproq, bu – men ulg’aygan tuproq,
Daralari jannatiy, tog’ sirtlari ko’k yayloq.
Qumloqlarida hatto suruv-suruv qo’y-qo’zi,
Guldor, naqshin qorako’l, yetti ranglik, yarqiroq.
Shoir garchand sovet davrida o’zini qamagan, otasini quvgan, yuqumli kasallikdan o’lgan onasining jasadini ham farzandlaridan yashirib ko’mgan bol`sheviklardan biror marta nolimagan bo’lsa-da, bugun biz “Oq poshshoning to’pidan abjaq bobom xoki bu, Oq poshshoni eslatsang, yovuzlikka yo’yaman” satrlaridan uning bol`sheviklar dohiysiga bo’lgan nafratini ham sezgandek bo’lamiz. Zero, u, Mirtemir, dilidagi qanchadan-qancha jarohatlarni ochmay, so’nggi she’rlaridan birida: “Majnuntol tagiga o’tqazing meni, Men uchun yig’lasin, men yig’lab bo’ldim”, deb bejiz yozmagan edi.
Mirtemir vafotidan keyin uning merosini o’rganib, to’rt jildlik “Asarlar”ini nashrga tayyorlash chog’ida ko’zim shoirning yozuv stoli ustida turgan kichkina bir qog’ozga tushib qoldi. Unda quyidagi so’zlar yozilgan edi: “Qiynalganingda – ishla. Azob chekkaningda – ishla. Qo’ling ishga bormaganda ham ishla”.
Mirtemir butun umr bo’yi hayotining shu dahshatli shioriga amal qilib yashadi.
Qiynalganida ham, azob chekkanida ham, qo’li ishga bormaganida ham ishlagan odam qanday qilib bunday baland, yuksak, charog’on, ilohiyot nuri bilan yo’g’rilgan satrlarni yozganikin?
Ka’bamsan, she’riyat, ezgu ehromim,
Og’u ham bol to’liq bebaho jomim.
Amalim va ishqim, umidu armon,
Uyqusiz tunlarim jindak ilhomim.
Zulfiya qanday hayot yo‘lini bosib o‘tgan?
Milliy istiqlol davri hayotda qanday o‘zgarishlar yasadi?
Rauf Parfi she’rlarida qanday ruh yetakchilik qiladi?
O‘zbek adabiyotida shakllanayotgan yangi metod – neorealizm qanday xususiyatlarga ega?
Qaysi roman O‘tkir Hoshimovning mazkur janrda erishgan eng jiddiy muvaffaqiyati hisoblanadi?
Milliy adabiyotlar tarixi qanday prinsiplar asosida davrlashtiriladi?
Abdulla Qahhorning “Ўғри” ҳикояси ҳақида гапиринг.
Adabiyot rivojiga ijtimoiy o‘zgarishlarning muayyan ta’siri.
Qaysi roman Oybekning shoh asari hisoblanadi?
Abdulla Qahhorning “Og‘riq tishlar” komediyasi o‘zbek adabiyoti tarixida qanday o‘rin tutadi?
Tanqid va adabiyotshunoslikda Abdulla Oripov ijodi qanday talqin qilinmoqda?
O‘zbek adabiyoti tarixi qanday yirik bosqichlarga bo‘linadi?
Mirtemirning "Surat" dostoni boshqa o‘zbek poemalaridan qaysi jihati bilan farq qiladi?
1.“Социалистик рealizm” atamasi qachon, qayerda adabiyotshunoslikka olib kirilgan?
2. Abdulla Qahhorning “Sarob” romani atrofida qanday munozaralar bo‘lgan va mazkur asar pirovardida qanday baholandi?
Tanqidchilik kasbini egallamoq uchun qanday fazilatlar zarur bo‘ladi?
Qaysi hikoyalar Abdulla Qahhorning mazkur janrdagi eng katta muvaffaqiyatlari hisoblanadi?
Abdulla Qahhorning ijodiy yo‘li qanday bosqichlarga bo‘linadi?
Shayxzoda she’rlarida Vatan obrazi qanday talqin etilgan?
Shayxzodaning “Mirzo Ulug‘bek” tragediyasida asosiy tarixiy qahramonlar obrazi qanday talqin qilingan?
Zulfiyaning “Xotiram siniqlari” dostoni uning shu janrdagi boshqa asarlaridan qay jihati bilan farq qiladi?
Zulfiyaning “Palak”, “O‘g‘lim sira bo‘lmaydi urush”, “Bo‘m-bo‘sh qolibdi bir varoq qog‘oz”, “O‘g‘irlamang qalamim bir kun” deb atalgan va Hamid Olimjonga bag‘ishlangan boshqa she’rlari haqida gapiring.
Asqad Muxtorning "Opa-singillar" romanida xotin-qizlar ozodligi mavzusi qanday yoritilgan?
Bugungi nasrga xos yetakchi xususiyatlar haqida fikr yuriting.
Shavkat Rahmon qanday estetik ideal ifodasiga bor mahoratini sarflagan?
Qaysi asarni o‘qib, shu zamonamiz qahramoni bo‘lsa kerak, deb o‘ylagansiz?
Qaysi asar Rauf Parfini shoir sifatida elga tanitgan?
Oxirgi ko‘rgan sahna asaringiz haqida so‘zlab bering.
Qaysi kitob Shavkat Rahmon ijodi to‘g‘risida hozirgacha yaratilgan barcha tadqiqotlardan mukammalroq tasavvur beradi?
O‘zbek dramaturgiyasi haqida nima deya olasiz?
Rauf Parfining birinchi she’riy to‘plami qachon va qanday nom bilan bosilib chiqqan?
Qaysi yosh shoirlar ijodi sizga yoqadi?
O‘tkir Hoshimovning qaysi asari tanqidchilikda eng yuqori baho olgan?
Shukur Xolmirzaev romanlarida inson ruhiyati tasviri.
Istiqlol she’riyatining asosiy motivi haqida gapiring.
“Tilla baliqcha” she’rida ijtimoiy muammolar talqini.
“Sariq matbuot”ga sizning munosabatingiz?
1.O‘tkir Hoshimovning birinchi asari qachon va qanday nomda bosilib chiqqan?
Yosh yozuvchilar asarlaridan qaysi biri sizni ta’sirlantirgan?
1.Abdulla Oripovning “Haj daftari” kitobida imon-e’tiqod masalalarining badiiy tasviri.
Hozirgi adabiy jarayondagi talqinlar haqida nima deya olasiz?
O‘zbek adabiyoti tarixi qanday yirik bosqichlarga bo‘linadi?
Abdulla Oripovning “Sohibqiron” dramasida Amir Temur obrazi qanday talqin etilgan?
Milliy istiqlol davri o‘zbek adabiyoti avvalgi yillar so‘z san’atidan qaysi xususiyatlari bilan farq qiladi?
Erkin Vohidov mohir tarjimon.
Bugungi o‘zbek adabiyotida modernistik izlanishlar qanday oqibatlar bilan xarakterlanadi?
Pirimqul Qodirovning “Ona lochin vidosi” romanida tarixiy shaxslar obrazi qanday talqin etilgan?
Adabiyotning jamiyatdagi vazifalarini izohlang.
Erkin Vohidovning “Yoshlik” devoni kitobi g‘azalchilik sohasiga qanday yangilik olib kirgan?
Siyosat va adabiyot bog‘liqligi, deganda nimani tushunasiz?
Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” asari o‘zbek tarixiy romanchiligini qanday tamoyillar hisobiga boyitdi?
Adabiyot – ijtimoiy ong sohasi haqida so‘zlang.
Odil Yoqubovning "Ko‘hna dunyo" asari roman janrining qaysi shakliga mansub?
Adabiyotning estetik vazifalari haqida gapiring.
Said Ahmadning "Jimjitlik" romanida yozuvchi yashagan davr muammolari qanday talqin qilingan?
Asqad Muxtor hikoyalarida inson umrining mohiyati qanday talqin qilingan?
O‘zbek realizm adabiyotining maydonga kelishi.
Abdulla Qahhor qanday sharoitda voyaga yetgan?
Realistik o‘zbek adabiyoti qachon va qaysi asardan boshlanadi?
Qaysi doston Hamid Olimjon ijodining eng jiddiy yutug‘i hisoblanadi?
O‘zbek adabiy tanqidchiligi tarixi qanday bosqichlarga bo‘linadi?
Hamid Olimjonning ijodiy yo‘li qanday bosqichlarga bo‘linadi?
O‘zbek adabiyoti tarixining besh bosqichi.
G‘afur G‘ulom hikoyalari
Mustaqillik yillarida adabiyotda qanday o‘zgarishlarni kuzatdingiz?
Mustaqillik ysillarida chop etilgan eng sara asarlarni sanab bering.
Zulfiyaning “Uni Farhod der edilar” dostoni yozilishiga qaysi mashhur san’atkor jasorati turtki bo‘lgan?
Yangi o‘zbek adabiyoti tarixi ilgarigi davrlardagi so‘z san’atidan qanday xususiyatlari bilan farqlanadi?
Maqsud Shayxzoda qanday hayot yo‘lini bosib o‘tgan?
Badiiy did va estetik ong tushunchalarini izohlang.
Mirtemirning "Bitta o‘zim bilaman" she’ri qaysi ulug‘ hind adibi ijodi ta’sirida dunyoga kelgan? Shu haqda gapiring.
1.Tanqidchi, talqinchiga estetik savodxonlik nima uchun zarur?
2. Zulfiya she’riyatining qaysi xususiyati uni boshqa shoirlar ijodidan farqlab turadi?
Badiiy asarning estetik mohiyati nima?
Oybekning “Namatak”, “O‘zbekiston” kabi she’rlari haqidq gapiring.
Milliy estetik qadriyat haqida so‘zlang.
Abdulla Qahhor asarlaridagi eng go‘zal timsollarni aytib bering.
Ma’lum bir ijodkorning estetik saviyasi haqida gapiring.
Abdulla Qahhorning “Sinchalak” povesti bosilib chiqqan yillarda va hozirgi davrda qanday talqin etilmoqda?
Estetik mezonlar buzilgan badiiy asarni uchratganmisiz?
G‘afur G‘ulomning ijodiy yo‘li.
Istiqlol she’riyatining asosiy motivi haqida o‘ylang.
Qaysi kitob qahhorshunoslikning eng jiddiy yutug‘i hisoblanadi?
1.Adabiyotning jamiyatdagi vazifalarini izohlang.
2.Abdulla Qahhor hikoyalari haqida gapiring.
Istiqlol nasrining asosiy motivi haqida gapiring.
Abdulla Qahhorning qissalqri haqida gapiring.
Oybekning ijodiy yo‘li qanday bosqichlarga bo‘linadi?
Qaysi she’rlar Zulfiya she’riyatining eng go‘zal na’munalari sifatida e’tirof etilgan?
Asqad Muxtorning qaysi dostoni boshqalarga nisbatan g‘oyaviy-badiiy jihatdan ta’sirliroq chiqqan?
Sharof Rashidovning ijodiy yo‘li qanday bosqichlarga bo‘linadi?
Nima sababdan Erkin Vohidovning “Ruhlar isyoni” dostoni o‘zbek adabiyotining eng jiddiy yutuqlaridan biri darajasiga ko‘tarildi?
Shukur Xolmirzaev asarlarida yoshlar obrazi.
Pirimqul Qodirovning “Olmos kamar” asari bilan o‘zbek adabiyotida roman janrining qanday shakli boshlanadi?
Asqad Muxtor she’rlari haqida gapiring.
Qaysi asar Sharof Rashidov ijodining eng jiddiy yutug‘i hisoblanadi?
Erkin Vohidovning “O‘zbegim” qasidasi atrofida qanday munozaralar bo‘lgan?
Erkin Vohidovning ijod va hayot yo‘li.
Istiqlol nasrining asosiy motivi haqida gapiring.
G‘afur G‘ulom satirasi
Hamid Olimjonning adabiy-tanqidiy maqolalari
Abdulla Qahhor satirasi
Said Ahmadning "Kelinlar qo‘zg‘aloni" pesasi dramaturgiyaning qaysi janriga mansub?
Said Ahmadning "Ufq" romani
Rauf Parfi sonetlari
Erkin Vohidov dostonlari
Qaysi asar Sharof Rashidov ijodining eng jiddiy yutug‘i hisoblanadi?
Nima sababdan "Osiy banda" romani Odil Yoqubov ijodining cho‘qqisi hisoblanadi?
Nima sababdan Abdulla Oripovning “Najot qal’asi” kitobi o‘zbek she’riyatining eng jiddiy muvaffaqiyatlari qatoridan o‘rin oldi?
Abdulla Oripovning “Jannatga yo‘l” dramatik dostoni
Shukur Xolmirzaevning «O‘n sakkizga kirmagan kim bor?» muhabbat haqidagi qissa.
Abdulla Oripovning milliy istiqlol yo‘llaridagi ijodi qanday yangi tamoyillari bilan ajralib turadi?
Odil Yoqubovning "Diyonat"romani o‘zbek adabiyotida zamonaviy mavzuni yoritish sohasiga qanday yangilik olib kirdi?
Shukur Xolmirzaevning “So‘nggi bekat” romani adabiy jamoatchilik tomonidan qanday kutib olindi?
Qanday g‘oyaviy maqsad Shavkat Rahmonning deyarli butun ijodidan qizil ip bo‘lib o‘tadi?
Rauf Parfining eng yaxshi she’rlaridagi xarakterli metaforalarni aniqlab chiqing.
Pirimqul Qodirovning “Ona lochin vidosi” romani haqida gapiring
Tog‘ay Murodning “Oydinda yurgan odamlar” qissasi haqida gapiring.
Erkin Vohidovning “Donishqishloq latifalari” asari
Erkin Vohidov dostonlari.
Tog‘ay Murodning “Ot kishnagan oqshom” qissasi haqida gapiring.
Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” asarida Bobur obrazi.
Tog‘ay Murodning “Yulduzlar mangu yonadi” qissasi haqida gapiring.
Abdulla Oripov ijodida muhabbat mavzui.
Tog‘ay Murodning “Bu dunyoda o‘lib bo‘lmaydi” romani haqida gapiring.
Sh.Xolmirzayev hikoyalarida inson ruhiyati tasviri.
Tog‘ay Murodning “Otamdan qolgan dalalar” romani haqida gapiring.
Odil Yoqubovning "Ulug‘bek xazinasi" asari o‘zbek adabiyotidagi ilgarigi tarixiy romanlardan qay jihatlari bilan farqlanadi?
Qaysi pesa Erkin Vohidovni dramaturg sifatida elga tanitdi?
Odil Yoqubovning "Ko‘hna dunyo" tarixiy romani
Rauf Parfining ijodiy yo‘li qanday bosqichlarga bo‘linadi?
Shavkat Rahmonning birinchi she’ri qachon va qanday nom bilan bosilgan?
O‘tkir Hoshimov ijodida urush mavzusi.
Zulfiya ijodida urush mavzusi.
|
