O’zbekiston respublikasi aloqa axborotlashtirish va telekommunikatsiya va kommunikatsiyalarni rivolantirish vazirligi

Download 25,88 Kb.
bet	1/6
Sana	08.02.2024
Hajmi	25,88 Kb.
	#153038

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
O’zbekiston respublikasi aloqa axborotlashtirish va telekommunik-fayllar.org
Титул, O`lchash vositalari va tizimlari. O`Lchash to`G`risida umumiy ma, Mastaqil ish mavzulari-fayllar.org, o-lchov-turlari-va-usullari-asosiy-afzalliklari-va-kamchiliklari, Metrologiya va standartlashtirish

Olchash turlari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOLANTIRISH VAZIRLIGI

Muxammad al-Xorazmiynomidagi Toshkent axborot texnalogiyalari universiteti Nukus filiali
“AT- servis” mutaxassisligi 3-kurs 101-18 gurux talabasi
Madaminov Maftunbekning
“Metrologiya”FANIDAN
Mustaqil ishi
Bajardi : _______________Madaminov.M
Qabullagan : ____________Kaypnazarov. S
Nukus 2020
Mavzu: Bir xil aniqlikdagi o’lchash vositalarini solishtirish tahlili
REJA:

O’lchash usuli
O’lchash vositalari va ularning turlari
O’lchovlar, ularning turlari
O’lchash xatoliklari haqida umumiy ma’lumotlar

Hulosa va Foydalanggan adabiyotlar

Olchash turlari

O’lchash qonun-qoidalari va o’lchash vositalaridan foydalanib, fizikaviy kattalikni uning birligi bilan solishtirish yo’llari. Yuqorida ko’rsatilganidek, bevosita o’lchashlar boshqa barcha o’lchash turlarining asosi hisoblanib, shu sababli o’lchash usullari bevosita baholash va o’lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usullariga bo’linadi. Amalda keng tarqalgan, eng sodda va operatordan yuqori malaka talab qilmaydigan usul – bevosita baholash usuli hisoblanadi. Lekin bevosita baholash usuli o’lchashning yuqori aniqlikda bajarilishini ta’minlamaydi. Bevosita baholash usuli – kattalikning qiymati bevosita o’lchash asbobining ko’rsatishiga qarab to’g’ridan-to’g’ri aniqlanadigan o’lchash usulidir. Masalan, prujinali manometr bilan bosimni o’lchash yoki ampermetr yordamida tok kuchini o’lchash. Usullar ichida eng murakkab, lekin eng aniq usul – o’lchov bilan taqqoslash usuli. O’lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usuli - o’lchanayotgan kattalikni o’lchov orqali yaratilgan kattalik bilan taqqoslash (solishtirish) usuli. Masalan, tarozi toshi yordamida massani aniqlash. O’lchov bilan taqqoslash usulining o’zini bir nechta turlari mavjud: Ayirmali o’lchash (differensial) usuli - o’lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o’lchanayotgan kattalikning va o’lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini (farqini) o’lchash asbobiga ta’sir qilish usuli. Misol: Uzunlik o’lchovini qiyoslashda uni komparatorda namunaviy o’lchov bilan taqqoslab o’tkaziladigan o’lchash. Yoki, voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o’lchash, bunda kuchlanishlardan biri juda yuqori aniqlikda ma’lum, ikkinchisi esa 61 izlanayotgan kattalik hisoblanadi. U0U  Ux ; Ux U0 U  Ux bilan U0 qanchalik yaqin bo’lsa, o’lchash natijasi ham shunchalik aniq bo’ladi. Nolga keltirish usuli - bu ham o’lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda o’lchanadigan kattalikning va o’lchovning taqqoslash asbobiga bo’lgan ta’siri natijasini nolga keltirish lozim bo’ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar ko’prigi bilan to’la muvozanatlashtirib o’lchash. Almashlash (o’rindoshlik) usuli - o’lchov bilan taqqoslash usuli bo’lib, bunda o’lchanadigan kattalik o’lchov orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan o’rin almashtiriladi. Misol: o’lchanadigan massa bilan toshlarni tarozining bitta pallasiga galmagal navbati bilan joylashtirib o’lchash yoki qarshiliklar magazini yordamida tekshirilayotgan rezistorning qarshiligini topish: 2 shart1qBunda kalit “К” ni ikkala holatda (1,2) qo’yganda bajarilishi kerak. 1 I1 = U / R0 2 I2 = U / Rx R0 К U 2 1  + RХ А y) = 0 Х= 0 f (x У 62 Mos kelish usuli - o’lchov bilan taqqoslash usulining turi. O’lchanadigan kattalik bilan o’lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi belgilar yoki davriy signallarni mos keltirish orqali o’tkaziladigan o’lchash. Masalan, kalibr yordamida val diametrini moslash, uzunlikni shtangensirkul yordamida o’lchash, jismning aylanishi chastotasini stroboskop yordamida o’lchash. Har bir tanlangan usul o’z usuliyatiga, ya’ni o’lchashni bajarish usuliyatiga ega bo’lishi lozim. O’lchashni bajarish usuliyati deganda, ma’lum usul bo’yicha o’lchash natijalarini olish uchun belgilangan tadbir, qoida va sharoitlar tushuniladi.
Diskret o’lchash usuli. Statik, dinamik o’lchash usuli O’lchanadigan kattalikning o’lchash jarayonida o’zgarish xarakteriga ko’ra statik va dinamik o’lchashlarga ajratiladi. Statik o’lchash deganda qiymati o’lchash jarayoni mobaynida o’zgarmaydigan kattalikni o’lchash tushuniladi. Bundan tashqari, davriy o’zgaruvchan kattaliklarning turg’un rejimidagi o’lchashlar ham kiradi. Masalan, o’zgaruvchan kattalikning amplituda, effektiv va boshqa qiymatlarini turg’un rejimida o’lchash. Dinamik o’lchashlarga qiymatlari o’lchash jarayonida o’zgarib turadigan kattaliklarni o’lchashlar kiradi. Dinamik o’lchashga vaqt bo’yicha o’zgaradigan kattalikning oniy qiymatini o’lchash misol bo’la oladi. Uzluksiz o’zgaruvchan kattalikning diskret usuli asosida uzuq diskret qiymatlariga, kodlarga o’zgartirilishi asosan 3 xil usulda amalga oshiriladi a) ketma-ket hisob usuli; b) taqqoslash (solishtirish) usuli; v) sanoq usuli;

Download 25,88 Kb.

1 2 3 4 5 6

Download 25,88 Kb.