shishlar mavjud, ammo shunga qaramasdan, bu asnoda bilishning
filogenetik qonuniyatlari, taraqqiyot bosqichlari, ularning bunyodkor
mexanizmlari, muayyan o‘ziga xoslik, ulardagi barqarorlikni ta’min-
lovchi
shart-sharoitlar, harakatlantiruvchi kuchlar, obyektiv va
subyektiv omillarning ta’sirchanlik imkoniyati rang-barangligi tufayli
onitogenetik davrning xususiyatlari to‘g‘risida mulohaza yuritishning
o‘zi yetarlidir.
Inson shaxs bo‘lib shakllanishida va rivojlanishida bilish jarayon-
lari asosiy funksiyani bajaradi. Bilish jarayonlari qadim zamonlardan
beri olimlarning diqqat markazida bo‘lgan muammolardan biri bo‘lib
kelgan. Insonning ontogenezida bilish jarayonini amalga oshiruvchi,
uni yuzaga keltiruvchi asosiy manbalar mavjud bo‘lib,
bizningcha,
ular taxminan quyidagilardan iborat:
1) tug‘ma instinktlar;
2) shartsiz reflekslar;
3) shartli reflekslar;
4) ideomotor harakatlar;
5) predmetli harakatlar;
6) taqlid yoki imitatsiya;
7) tajriba;
8) mashq;
9) ko‘nikma, malaka, odat (ularni o‘zlashtirish imkoniyati va
egallash vaziyati);
10) refleksiya (xulq va ongli boshqarish).
Bilish jarayonining mohiyati va o‘ziga
xosligini vujudga keltiruv-
chi asosiy psixologik negizlari tariqasida:
1) ehtiyoj;
2) motiv (motivatsiya);
3) mayl;
4) moyillik;
5) qiziqish;
6) ustanovka;
7) tug‘ma, tabiiy alomatlar;
8) faollik;
9) ruhiy holatlarning barqarorligi;
10) obyektiv va subyektiv xususiyatli funksiyalar xizmat qilishi
mumkin.
45
