|
Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi andijon mashinasozlik instituti intellektual transport tizimlari darslik
|
| bet | 19/109 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 12,4 Mb. | | #254493 |
Bog'liq ИТТ darslik (2)Tayanch iboralar: Telematika, transport bozori, transport vositalari monitori, videokuzatuvl, shaharlar ITT, RDS-TMC tizimi, avtomatlashtirilgan tizim (ASUD),operatsion davr, yo’l harakati xavfsizli.
3.1. Mintaka (shahar) darajasidagi ITTning asosiy vazifalari
Telematika deganda telekommunikatsiya va axborot texnologiyalari telekommunikatsiya qurilmalaridan ma'lumot olish, uzatish uzoq ob'ektlar va uni saqlash umumiy foydalanish tushuniladi. Telematika avtomobilsozlik sanoatida avtotransport vositalarini yaratish, ishlatish, texnik xizmat ko'rsatish va monitoring qilishga nisbatan nisbatan qabul qilingan.
Telematika o'zining zamonaviy rivojlanishining monitoringi bilan bog'liq ravishda tijorat parklarining GPS va biznes jarayonlarini rivojlantirish bo'yicha avtomobildan foydalanish to'g'risida ma'lumot to'plash evaziga erishdi. Transport monitoringi 2008 yilda mavjud 2G formati (GPRS) kelishi bilan rivojlana boshladi va axborot paketlarini uzatish uchun yetarli narxga ega bo’ldi. Ilgari transport nazorati qog'oz takogrammalarini tuzish, ma'lumotlarni yozib olish qurilmalari, o'g'irlikka qarshi texnologiyalari, joylashuvni aniqlashda sun'iy yo'ldoshdan foydalanishdan iborat edi.
Transport bozorida telematikadan foydalanish soha o'sishida texnologik sakrashning boshlanishi bo’lib xizmat qildi. Natijada yangi funktsional imkoniyatlarga ega bo’lgan telematik qurilmalarni ishlab chiqaradigan yangi kompaniyalar paydo bo'la boshladi. Davlatning ushbu sohada qiziqishi uyg'ondi va qo'llab-quvvatlash shakllana boshladi natijada mintaqaviy navigatsiya va axborot markazlarining yaratilishi boshlandi [4, 5].
Telematika- avtomobilning holatini masofadan boshqarish (monitoring qilish) tizimi sifatida keng qamrovli uskunalar tizimi, sun'iy yo'ldosh navigatsiyasi, transport logistikasi vazifalarini zamonaviy aloqa texnologiyalari asosida kompyuterda echimni ta'minlaydigan texnologiyalar shakllantiradi [6]. Bu imkoniyatlar avtomatlashtirilgan transportni boshqarish tizimlarida, alohida avtomobillarda va umuman avtomobil parklarida keng qo'llaniladi.
Transport vositalari monitoring tizimini tarqatishning asosiy yo'nalishlari hozirgi vaqtda quyidagilardir:
* mashinani qo’riqlashga qo’yish va olish;
* dvigatelni masofadan qizdrish;
* avtomobil holatini diagnostikasi;
* barcha sensorlar (harorat, bosim, akkumlyator batareyasini zaryadlash, odometr, spidometr) ko'rsatkichlarini olish;
* transport vositasining joylashishini (yurish yo'li, to'xtash, harakat tezligi, yurish vaqti) kuzatish,
Zamonaviy keng tarqalgan transport telematikasining tizimlari (jadval. 1) quyidagi muammolarni hal qilish uchun tuzilgan:
* alohida hududlar yo'l tarmog'ining o'tkazish qobiliyatini yaxshilash va uni optimallashtirish;
* yo'l tarmog'ida xavflar va favqulodda vaziyatlarning paydo bo'lishini kamaytirish va mumkin bo'lgan oqibatlarning oldini olish;
* yo'l tarmog'ining holati, yo'l infratuzilmasi, tirbandlik va yo'l harakati faolligi xaqida yo'ldan foydalanuvchilarning xabardorligini ta’minlash;
* barcha yo'l xizmatlari faoliyatini takomillashtirish, favqulodda vaziyatlar va baxtsiz hodisalarning oldini olish;
tashish va butun transport tizimining samaradorligini oshirish bo’yicha transport jarayonlarini boshqarishni avtomatlashtirishni rivojlantirish.
1-jadval
Transport telematikasi tizimining tarkibi va tuzilishi
Tizimning bloklari
|
Foydalanish yo'nalishi
|
yo'l harakati xavfsizligining videokuzatuvlar va nazorat bloki
|
* Real vaqt rejimidagi yo'l tarmog'ining holati va yuklanishini kuzatish;
* uchastka va chorrahalardagi favqulodda vaziyatlarni avtomatik ravishda hal qilish;
* yo'l harakati qoidalarining buzilishini foto-video tasvirga tushirish;
* matematik usullarda foydalanish bilan yo'l harakati holatining rivojlanishini bashorat qilish;
* yo'l va transport tarmog'ining holati bo’yicha turli xil ma'lumotlarni to'plash, namoyish qilish va saqlash.
|
Yo'l harakatining barcha ishtirokchilari
va transport oqimlarini avtomatlashtirilgan tartibga solish bloki
|
* Yo'l ma'lumotlariтш ma'lumotlar tablosiga chiqarish, yo'l belgilarini tartibga solish;
* transport holatlarining rivojlanishini bashorat qilish;
* Internet tarmog'i orqali yo'lning holati, transport tarmog'i, infratuzilma, yo'lovchilar harakati, yo' nalishlardagi transport vositalari, dolzarb ma'lumotlarni mobil qurilmalarga taqdim etish.
|
Yo'l harakati va transport jarayonlarini boshqaruv bloki
|
* Yo'l belgilari va yo'l ma'lumotlarini tablosini boshqarish;
* svetoforlarni signallarini boshqarish;
* yo'l-transport hodisalariga tezkor choralar ko’rish;
* ob-havo sharoitiga mos ravishda yo'l infratuzilmasini boshqarish;
* avtotransportda shahar, shaharlararo yo'lovchilarni tashishni, yuk va ixtisoslashtirilgan avtotransport vositalari
boshqarish.
|
Pullik transport xizmatlarini ta'minlash bloki
|
* Avtoturargoh, mehmonxona, ovqatlanish ob'ektlarida joylar mavjudligi to'g'risida ma'lumot berish;
* shahar avtoturargohlari, ob'ektlari, infratuzilmalar, va yopiq hududlariga avtomatlashtirish pullik kirish to'g'risida ma'lumot berish;
* yo'llardan foydalanganlik va jarimalar uchun avtomatlashtirilgan to'lovlarni bajarish.
|
Shaharlardagi ITTdan ikkita asosiy yo’nalishda foydalanilayapti- transport tarmog’ining o’tkazuvchanlik imkoniyati va yo’l harakati qatnashuvchilarning xavfsizligini oshirish. Transport uzellari yoki chorraxalarni boshqaruvida transport tarmog’ining (set) o’tkazish qobiliyatini optimallashtirish va transport oqimining o’zgarishiga moslashuvchan viloyat darajasidagi boshqarish amalga oshiriladi. Favquloddagi vaziyatlar va yo’l transport xodisalari sodir bo’lgan xollarda har xil shaklldagi avtomatik va ekspert boshqarish usullari ishlatiladi.
Zamonaviy transport telematikasini rivojlanishi bilan shahar boshqarish tizimi nafaqat chorraxalarda transport oqimini svetoforlar yordamida boshqarishni amalga oshiradi, xattoki qator boshqa jarayonlar ham bajariladi. Ushbu tizim boshqa uskuna va vositalar bilan jihozlangan: axborot displeylari kommunikatsiya bilan birgalikda xaydovchiga harakat yo’lini variantlarini tanlashga imkon beradi, kodlangan ma’lumotlar RDS-TMC tizimi yordamida transport vositalarining displeylariga uzatiladi. Aloxida e’tibor yo’l transport xodisalariga, chorraxalardagi tirbandlikka karatiladi. SHahar jamoat transportidan foydalanish va uni bekatlarga yo’naltirish shahar markazida va unga kirish yo’llarida transport oqimini kamayishiga olib keladi. Ushbu ishlarni amalga oshiruvchi maxsus texnologiyalar keyingi bosqichlarda yoritilgan [13].
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi andijon mashinasozlik instituti intellektual transport tizimlari darslik
|
