|
Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi andijon mashinasozlik instituti intellektual transport tizimlari darslik
|
| bet | 59/109 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 12,4 Mb. | | #254493 |
Bog'liq ИТТ darslik (2)9.3.Transport axborotlarini uzatish
Karpyuter yoki Onborder (ingl. carputer, ingl. onboarder) (boshqa nomlari onboard, avtomobil kompyuteri, avtomobil kompyuteri, kompyuter) avtomobilga o'rnatilgan va mashinada ishlash uchun maxsus mo'ljallangan uy shaxsiy kompyuterining analogidir. Onborderlar avtonavigatsiya, internetga ulanish, va ko’ngil ochish uchun ishlatiladi. Onborder imkoniyatlari an'anaviy tor maqsadli qurilmalarning (avtomobil radiolari, navigatorlar, DVD pleerlar) funksionalligini shaxsiy kompyuter imkoniyatlari bilan birlashtiradi. Asosiy afzalligi- avtomobil kompyuterining ko’p funksionallikligidir. Avtomobil kompyuteridan foydalanib, Navigator, to'xtash sensori, televizor, DVD-ni alohida o'rnatishga ehtiyoj qolmaydi. Ushbu foydali qurilmalarning har biri alohida o'rnatish joyini talab qiladi va alohida boshqariladi.
Avtomobil kompyuterini boshqarish ko'pincha sensorli suyuq kristall monitor orqali tashkil etiladi (o'lchamlari diagonal bo'yicha 7" dan 15" gacha). Monitorlar motorli va qo'lda booshqarishi mumkin. Ularing o'rnatish o'lchamlari 1\2din,1din yoki 2din, tomga o'rnatilgan, mustaqil(olinadigan). Turli xil avtomobil markalari uchun torpedo va bo'shliqlarga o'rnatilgan monitorlar mavjud. Standart avtomobil funktsiyalariga qo'shimcha ravishda- (televizor, GPS, DVD)- avtomobil kompyuteri yo'lda Internet va elektron pochtadan foydalanishga imkon beradi, avtomobil elektronikasini tashxislaydi, yo'l harakati holatini video yozib oladi va boshqa ko'plab foydali funktsiyalarga ega.
Avtomobil kompyuteri GPS rejimlarini boshqarishga imkon beradi-xaritalarni tezda o'zgartiradi, vektor va raster xaritalardan foydalanadi. Internetdan foydalanish evaziga tirbandlikni kuzatish, Internet radiosini tinglash, videokonferentsiyalarni ko'rish, uy yoki ofisdan uzoqda kerakli ma'lumotlarni qidirish imkonini beradi. Avtomobil kompyuteri radar detektori vazifasini bajaradi (yoki mavjudiga ulanadi).
Karnay va yo'l radiosi, ovozli signallarni boshqarish va to'xtash datchiklari- bularning barchasi avtomagistrallarda tez yurish imkonini beradi. Tez harakat qilishni yaxshi ko'radiganlar uchun avtomobil kompyuteri injektorni boshqarish funktsiyasiga ega bo'lishi mumkin.
Real vaqt rejimida kompyuteri injektorni boshqarish evaziga yoqilg'i sarfini kamaytirish va dvigatel quvvatini oshirish, silliq harakatlanishni (tirbandliklar uchun) amalga oshirish uchun uni yanada kuchliroq qilish yoki aksincha, avtomobil quvvatini kamaytirish mumkin. Buning uchun injektor protsessorini avtomobil kompyuteriga va tegishli dasturiy ta'minotga ulash uchun (OBD-II, VAG-com va boshqalar) kabel kerak bo'ladi.
Avtomobil kompyuterlari tarixi 1981 yilda IBM BMW avtomobillari uchun birinchi bort kompyuterini ishlab chiqqanida boshlangan. 16 yildan so'ng Apollon paydo bo'ldi-bu Microsoft tomonidan yaratilgan birinchi avtomobil kompyuterining prototipi bo'lib, u prototip bo'lib qoldi. 2000 yilda AQShning Tracer kompaniyasi birinchi avtomobil onborderni yaratdi va sinovdan o'tkazdi va seriyali ishlab chiqarishni yo'lga qo'ydi. Tracer onborderlaridan tashqari, 2din Tracer CarPC ikki tomonlama onborder O’zbekiston bozorida juda mashhur. Xitoy echimlari ham mavjud.
Avtopilot- transport vositasini ma'lum bir traektoriya bo'ylab olib boradigan qurilma yoki dasturiy-apparat kompleksi. Ko'pincha avtopilotlar uchish apparatlarini boshqarish uchun ishlatiladi, chunki parvoz odatda ko'p miqdordagi to'siqlarni o'z ichiga olmaydigan joyda, shuningdek, temir yo'llar bo'ylab harakatlanadigan transport vositalarini boshqarish uchun sodir bo'ladi. Zamonaviy avtopilot boshqa transport vositasining parvozi yoki harakatining barcha bosqichlarini avtomatlashtirishga imkon beradi.
GPS (ingl. Global Positioning System) vaqt va masofani o'lchaydigan navigatsiya sun'iy yo'ldoshlari;
GPS- Yerning istalgan joyida (qutb atrofidagi hududlarni hisobga olmaganda), deyarli har qanday ob-havoda, shuningdek, Sayyora yaqinidagi kosmosda ob'ektlarning joylashuvi va tezligini aniqlashga imkon beradi. Tizim AQSh mudofaa vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan, amalga oshirilgan va boshqariladi. Tizimdan foydalanishning asosiy printsipi- ma'lum koordinatalari- sun'iy yo'ldoshlar bo'lgan nuqtalardan ob'ektga masofani o'lchash orqali joylashishni aniqlashdir.
Masofa signalning sun'iy yo'ldosh tomonidan yuborilishidan antenna GPS qabul qiluvchisini qabul qilishgacha bo'lgan kechikish vaqti bilan hisoblanadi. Ya'ni, uch o'lchovli koordinatalarni aniqlash uchun GPS qabul qiluvchisi uchta sun'iy yo'ldoshgacha bo'lgan masofani va tizimning GPS vaqtini bilishi kerak. Shunday qilib, qabul qiluvchining koordinatalari va balandligini aniqlash uchun kamida to'rtta sun'iy yo'ldoshdan signallar ishlatiladi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi andijon mashinasozlik instituti intellektual transport tizimlari darslik
|
