34
qarshilik termometrlari yasashga imkon beradi. Yarim o’tkazgich qarshilik
termometrga
termistor
deyiladi. Termistor degani yarim o’tkazgich
qarshilik,
ya’ni issiqlik va aktiv qarshilik demakdir. Termistorning issiqlikka teguvchi
qismining o’lchamlari millimetrning o’ndan bir ulushlaricha bo’ladi. Bu termistor
yordamida juda kichik obyektlar, masalan o’simlik va jonli organizmlarning
ayrim qismlarining temperaturasini o’lchash mumkin. Termistor bilan gradusning
milliondan bir ulushlaricha o’zgarishlarini aniqlash mumkin.
Dielektrik kirituvchanlikni bilgan holda tirik organizmda bo’ladigan ba’zi
o’zgarishlar haqida xulosa chiqarish mumkin. Organizmdagi hujayra va uni o’rab
olgan hujayralardan tashqari biologik muhit tashqi muhitdan yarim o’tkazuvchi
hujayra menbranasi bilan ajralgan murakkab sistema deb qarash mumkin. Hujayra
ochiq termodinamik sistema bo’lib, tashqi muhit
bilan uzluksiz energiya, modda
va ma’lumot almashinadi va bu almashinuv menbranalar orqali amalga oshadi.
Menbrana oddiy holda lipid qatlamidan iborat lipid qatoriga neytral yog’lar, efirlar
kiradi. Hujayrada lipidlar oqsil qatlamlari bilan o’rab olingan. Ko’pchilik
menbranalar taxminan 40% lipidlardan, 60% oqsillardan iborat. Sitoplazmatik
menbrananing qalinligi taxminan 5-10 nm. Hujayra menbranalarining umumiy
yuzasi juda katta. Masalan: kalmer kalamush jigarining massasi atigi 6 g.
Uning
menbranalarining umumiy yuzi 100 m
2
. Menbranada lipid qatlami borligi uning
dielektrik xossalarini belgilaydi. Menbranalar solishtirma qarshiligi juda katta
10
8
om.m. atrofida bu esa sitoplazma va hujayralararo muhit qarshiligidan o’n
millionlab katta. Menbranalar dielektrik xarakteristikalari ko’pchilik texnik
izolyatornikidan kattadir. Masalan: mitoxandriy menbranasining qalinligi 8nm
bo’lgan holda sirtlardagi potensiallar farqi 200 mVga teng.
Shunday qilib,
menbranadiga elektr maydon kuchlanganligi.
E= 200
.
10
-3
V = 25
.
10
6
V/m
8
.
10
-9
m
Shuni aytib o’tish kerakki dielektrik sifatida ishlatiladigan chinni bu
kuchlanganlikdan yuz marta kichik kuchlanganlikda «teshiladi». Menbrananing
nisbiy dielektrik singdiruvchanligi
2 - 6
ga teng.
Suyuqliklar
ham xuddi qattiq
jismlar kabi, o’tkazgich yoki izolyator bo’lishi mumkkin. Elektr tokini
o’tkazuvchi suyuqliklar biologiyada katta ahamiyatga ega. Masalan: tuzlar,
kislotalar, ishqorlarning suvdagi eritmasi va ayrim organik birikmalar shular
jumlasidandir.
T.Elektr tokini o’tkazadigan suyuqliklarga
