81
formula bilan aniqlanadi.
I
- ning qiymatini fizik mayatnikning tebranish davri
formulasiga (4)
mg
I
T
2
(4)
qo’yamiz ,u holda (5)
mg
m
g
T
2
2
2
(5)
Bu formuladan ko’rinib turibdiki, matematik mayatnikning tebranish davri uning
massasiga bog’liq emas. (5) formula faqatgina og’ish burchagi kichik bo’lgan
matematik mayatnik tebranishi uchun qo’laniladi. Istalgan og’ish burchagi uchun
(5) formula quyidagi ko’rinishga ega
)
sin
4
1
1
(
2
2
g
T
(6)
Hisoblash murakkab bo’lmasligi uchun tajribada og’ish burchagini 13
0
-15
0
deb
olinadi va (5) formuladan foydalaniladi.
Asbobning tuzilishi: Asbob uchta oyoqqa o’rnatilgan shkalali taxtadan iborat
bo’lib, taxtaning yuqori qismida mayatnik ipini osish uchin gorizontal taxta
maxkamlangan. Matematik mayatnikning uzunligi shu gorizontal taxtaga
o’rnatilgan g’altak yordamida o’zgartiriladi va vertikal taxta shkalasi bilan
o’lchanadi. Mayatnikning ma’lum bir uzunligi tanlangandan keyin g’altak
gorizantal taxtaga maxkam o’rnatiladi. Agar mayatnikning 2 ta uzunligiga to’g’ri
keluvchi davrlarini topmoqchi bo’lsak (5) formulaga binoan quyidagini yozish
mumkin:
g
T
1
1
2
(7)
Ikkinchi hol uchun
g
T
2
2
2
(8)
U holda erkin tushish tezlanish quyidagi formuladan aniqlanadi:
2
2
2
1
2
1
2
)
(
4
T
T
g
(9)
Demak, yer tortish kuchi tezlanishini topish uchun 2 xil uzunlikdagi matematik
mayatnikning tebrtanish davrini (
1
T
va
2
T
) va ular uzunliklarining farqini (
2
1
)
bilish kifoya ekan.
