78
Piknometr aniq hajmli idish. Piknometr hajmini bilgan holda, uning ichidagi
suyuqlik massasini o`lchab, suyuqlik zichligini aniqlash mumkin:
V
m
(1)
Piknometr hajmi temperaturaga bog`liq holda o`zgarishi mumkin. Shuning uchun
bu idishda tekshirilayotgan suyuqlik zichligi distirlangan
suv zichligi orqali
topiladi. Buning uchun piknometr avval suv bilan, so`ngra
tekshirilayotgan
suyuqlik bilan uning belgisiga qadar to`ldirilib, massasi o`lchanadi. Agar bo`sh
piknometr massasi m, suyuqlik
solingan piknometr massasi m
2
, suv solingan
piknometr massasi m
1
bo`lsa, piknometrdagi suyuqlik massasi m
2
-m,
suvning
massasi m
1
-m bo`ladi. Piknometrga solingan suv va suyuqlik hajmlari bir xil
bo`lgani uchun quyidagi tenglikni yozish mumkin:
2
2
1
1
m
m
m
m
(2)
bunda
1
suvning tajriba paytdagi temperatura uchun olingan zichligi (jadvaldan
olinadi ),
2
suyuqlik zichligidan suyuqlik zichligi
uchun quyidagi formulani
keltirib chiqaramiz :
1
1
2
2
m
m
m
m
(3)
Ishni bajarish tartibi.
1. Bo’sh piknometr massasi m aniqlanadi. Piknometr toza va quruq bo’lishiga
e’tibor bering.
2.
Piknometr bo’ynidagi belgiga qadar distirlangan suv bilan to’ldirilib m
1
massasini o’lchang.
3.
Navbat bilan ma’lum konsentratsiyali eritmalar (5%, 10%, 15%, 20% va X%
li mis kuporosi eritmalari ) solingan piknometrning massasi m
2
aniqlanadi.
4.
Suvning temperaturasi o’lchanib, uning zichligi
1
aniqlanadi.
5.
(3) formuladan turli konsentratsiyali eritmalarning zichligi hisoblanadi.
O’lchash va hisoblash natijalari 1-jadvalga yoziladi.
79
1 – jadval
r
T
/
m
1
m
t
1
Konsentratsiya
5%
10%
15%
20%
X%
2
m
2
2
m
2
2
m
2
2
m
2
2
m
2
1
2
3
6. Absstissa o`qiga konsentratsiyalarni, ordinata o`qiga
eritmalarning
zichliklarini qo`yib, zichlikning konsentratsiyaga bog`lanish grafigi chiziladi.
7. Grafik yordamida ma’lum zichlikka qarab suyuqlikning noma’lum
konsentratsiyasi aniqlanadi
Mashq 2.
kartoshkada kraxmal konsentratsiyasini aniqlash.
Kartoshka xalq xo`jaligida oziq-ovqat maxsuloti va
xom - ashyo sifatida
katta ahamiyatga ega. Kartoshkaning u yoki bu maqsadlarda ishlatilishi
undagi kraxmal konsentratsiyasidan bog`liq.
Kraxmal konsentratsiyasini
aniqlash uchun oldin uning zichligi aniqlanadi va so`ngra 2-jadvaldan
konsentratsiya topiladi.
2 – jadval
Zichlik
1,08
1,09
1,1
1,11
1,12
1,13
1,14
1,15
1,16
% Kraxmal
13,9
16
18,2
20,3
22,3
24,3
26,7
28,9
29,2
