74
to’qimaga, M: oshqozon va ichakning shilimshiq pardasiga, qon hosil qiluvchi
to’qimalarga, jinsiy hujayralarga nurlanish halokatli ta’sir qiladi.
Nurlanish ta’sirida o’simtalarni (tishlarni) davolash mumkin.
Radioaktiv izotoplar medesinada 2 maqsadda ishlatiladi: diagnostika va
davolashda. Diagnostika uchun nishonlangan atom usulida organizmning ma’lum
qismiga izotop kiritiladi va o’sha qismning aktivligi aniqlanadi. M: izotop
53
Ĵ
125
yoki
53
Ĵ
131
hisoblagich yodning to’planishiga qarab diagnostika qilish mumkin.
Xudi shunday izotopni o`simlik ildizlari yaqinidagi
tuproqqa suv yoki havoning
oqimiga tirik organizm to’qimalariga dvigatel moyiga kiritiladi. So’ngra
hisoblagich yordamida kiritilgan izotopning ko’chishi kuzatiladi. Bu kuzatishlar
natijalari analiz qilinib tekshirilgan sistemada o’tadigan jarayonlar to’g’risida
ma’lumotlar olinadi. (boshqa birorta usul bilan o’rganib bo’lmaydigan).
Nishonlangan atomlar qo’llanishi q/x ekinlarining fosforli oziqlanish jarayonini
qarash bilan tushuntirish mumkin. Tekshiriladigan
15
P
32
izotopi tuproqqa ildiz
osdiga ko’miladi. Shundan so’ng o’simlik davriy ravishda hisoblagich
tekshirilib
turiladi. Bunda o’simlikning turli qismlaridan chiqadigan nurlanishga qarab
fosforning taqsimlanishi haqida ma’lumot olish mumkin. M: fosforning qachon
ildiz sistemasiga kirishi, o’simlik ichkarisida qanday tezlik bilan ko`chishi,
o’simlikda taqsimlanishi, modda almashinuvida ishtiroki va hokazolar. Bu
tekshirishlar odatda radioavtograflash bilan to’ldiriladi. Ya’ni o’simlik
kesilib
quritiladi va fotografiya plastinkasiga joylashtirib surati olinadi. Fosfor bor joylar
qarayadi. Renozariyada esa Ĵ izotopi tirik organizmga ( odam yoki hayvon)
yuborilib kardigrammasi olinadi va buyrakning ish faoliyati o’rganiladi.
Nishonlangan atom usuli yordamida q/x ishlab chiqarishi uchun muhim bo’lgan
fotosintez, o’g’itlarni rasional ravishda qo’llash, o’simlaklarni turli elementlarni
o’zlashtirishi, q/h hayvonlarining ovqatlanishi, sut yog’ini va muskul oqsillarini
sintez qilish, suv va suv bug’ining tuproqdagi ko’chishi, hashoratlarning ko’chib
yurishi, insektisidlarning (hasharotni o’ldiradigan) ta’siri, avtotraktor detallarining
ishqalanadigan
qismlarining
yemirilishi
va
boshqalar
muvaffaqiyatli
o’rgatilmoqda.
Radioaktiv izotoplarning to’planishini
organizmda gamma - tipograf
(stinsigraf) ishlatiladi. Organizmdagi suyuqlik hajmini aniqlashda ham
foydalaniladi. M: Qonning qanchaligini aniqlash mumkin. Davolash maqsadida ﻻ –
nurlar qo’llaniladi. Manba sifatida CO
60
ishlatiladi.
T. Nurlangan moddaga berilgan energiyaning shu modda massasining
nisbatiga
