O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

Download 1,54 Mb. Pdf ko'rish
bet	54/77
Sana	18.05.2024
Hajmi	1,54 Mb.
	#241484

1 ... 50 51 52 53 54 55 56 57 ... 77

Bog'liq
Shamsiddinov Bexruz

Vilson kamerasi

Ionizasion schyotchik
- bu harakatlanayotgan zaryadlangan mikrozar-
racha gazni ionlashtirishida gazda razryad paydo bo`lishini qayd qiladi.
Bu Geyger - Myuller schyotchigi. U shisha ballondan iborat bo’lib, ichi 100
- 200 mm.sm ust. bosimida gaz bilan to’ldirilgan. Kondensatorga yuqori Omli (10
Om) qarshilik orqali kuchlanish beriladi. Agar kondensatorga zaryadlangan zarra
uchib kirsa, gazni ionlashtiradi va gaz rozryadi vujudga keladi.
Kondensator zanjiridan o’tadigan qisqa muddatli tok, qarshilikda
kuchlanishni hosil bo’ladi. Kuchlanishning bunday tebranishi odatdagi radiotexnik
usullarda kuchaytiriladi va so’ngra signal lampochkasinng chaqnashi yoki
elektrotexnik schyotchik strelkasining harakati bilan qayd qilinadi. Bu schyotchik
har sekuntda 10000 zarrachani qayd qila oladi.
Ba’zi detektorlar zarrachalarning trayektoriyasini aniqlashda qo’llaniladi.
Bularga Vilson kamerasi, diffuzion va pufakchali kameralar shular jumlasidandir.
2.
Vilson kamerasi
. 1912 y Ingliz Vilson ixtiro qilgan. Havoda uchib
o’tayotgan mikrozarraga hosil qiladigan ionlarning o’ta to’yingan bug’
uchun kondensatsialanish yadrolari bo’lib qolishiga asoslangan.
Bunda havo tajribadagi suv bug’i o’ta to’yingan holatga o’tadi va kameraga
silindr devorining yupqa qismidan o’tib kirgan mikrozarracha hosil qilgan ionlarda
kondensasiyalanadi. Zarrachalarning butun yo`lini suv tomchilari qoplaydi.
Kameraning ichki hajmini yoritib, bu yo’lni – treklarni kuzatish yoki suratga olish
mumkin. Trektning ko’rinishiga qarab ionlashtiruvchi zarachaning tabiati
to’g’risida fikr yuritish mumkin (masalan elektronning trekti,

– zarrachasidan
ingichkaroq va uzunroq bo’ladi).
Zaryadlangan zarralar moddaga tushganda yadrolar va elektronlar bilan
ta’sirlashadi, natijada moddaning va zarrachaning holati o’zgaradi. Bunda asosiy
mexanizm


,
zarrachalarning moddada ionizasiyon tormozlanishi natijasida

73
energiyasining bir qismining yo’qolishidir, uning kinetik energiyasi modda
atomlarni ionlashga sarf bo`ladi . Modda bilan ta’siri miqdoran 3 ta kattalik bilan
aniqlanadi: solishtirma ionizasiya, solishtirma ionizasion yo’qotish, zarrachaning
moddadagi yo’li.
T.

Download 1,54 Mb.

1 ... 50 51 52 53 54 55 56 57 ... 77

Download 1,54 Mb.

Pdf ko'rish