93
Termoelektr yurituvchi kuchning (termo EYUK) mavjudligini 1821-yili Nemis
fizigi Zeebek aniqladi. Bu hodisa quyidagidan iborat: turli jismlardan tuzilgan
yopiq konturda ular kontaktlarining temperaturalari turlicha bo`lganda
termo
EYUK vujudga keladi. Bunda zanjirda termo tok paydo bo’ladi.
1834-yili Fransuz fizigi Pel’te turli metallardan tuzilgan zanjirdan tok o`tganda
shu ikki metall kontaktida Joul issiqligidan tashqari qo`shimcha issiqlik ajralib
chiqishini va tok yo`nalishi o`zgarsa issiqlik yutilishini aniqladi. Bunga Pel’te
issiqligi ham deyiladi. Pel’te hodisasi Zeebek hodisasining teskarisidir.
Tajribalarning ko`rsatishicha Pel’te issiqligi kontaktdan o`tuvchi zaryad
miqdoriga to’g’ri
proporsionaldir, ya’ni
ПIt
q
П
Q
n
(1)
bunda
П
- Pel’te koeffitsiyenti,
t
- temperatura.
Tomson effekti esa bir jinsli o`tkazgich bir jinslimas isitilganda va undan
elektr toki o`tganda yuz beradi. Agar tok o`tayotgan o`tkazgichda temperaturalar
farqi
∆
T=T
2
- T
1
yuzaga kelsa, u holda o`tkazgichdan
Joul issiqligidan tashqari
issiqlik (tokning yo`nalishiga qarab) chiqadi yoki yutiladi. Bunga Tomson issiqligi
deyiladi.
It
T
T
K
Q
t
t
)
(
1
2
(2)
bunda K
t
- material tabiatiga bog`liq bo`lgan doimiy kattalik, ya’ni Tomson
koeffitsiyentidir.
