O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

149 
3 
Yuk avtomobili kamerasi 
70000 
4 
Yordamchi qismlar (rezina tutashtirgichlar, 
po‘lat o‘tkazgichlar, daraxt materiallari) 
70000 
5 
Sintetik yopgich 
10000 
6 
Issiqlikdan ajratuvchi mahsulotlar 
20000 
Jami summa 
370000 
Ko‘rinib turibdiki, kichik hajmdagi biogaz qurilmasini barpo etishda murakkab 
uskunalar yo‘qligi, ishchi kuchi talab qilinmasligi, ishlash jarayoni soddaligi hamda 
tannarxi jihatdan arzonligi bilan juda qulay. Bundan tashqari, xo‘jalik ekinlari uchun 
har kuni sifatli bio‘g‘it olinishi xo‘jalik uchun qo‘shimcha mablag‘ va mo‘l - ko‘l hosil 
demakdir.
Qurulmalarning iqtisodiy samaradorligini baholash uchun go‘ngni qayta 
ishlashning maqbul variantlarini taqqoslash uchun maxsus metodika yaratilgan. 
Biogaz qurilmalarini ishlatishda samaradorlikni baholash kriteriysi sifatida, yillik 
iqtisodiy samara xizmat qiladi, shuni hisoblaymiz: 






ud
B
F
yil
b
a
C
C
C
R
P
P
C
)
(
(2.8) 
Bu yerda 
)
(
b
a
P
P

– yangi va asosiy texnologiyalarning solishtirma keltirilgan 
xarajatlari; 
yil
R
– bir yilda bajarilgan ish hajmi; 

f
C
– yuqori sifatli o‘g‘itni ishlatishdan kelgan samara. 
Yangi va asosiy texnologiyalardan keltirilgan solishtirma xarajatlar quyidagi 
formulaga asosan aniqlanadi: 
b
n
b
a
K
E
S
P


(2.9) 
n
n
n
b
K
E
S
P


(2.10) 
Bu yerda: 
b
S
va 
n
S
– taqqoslanayotgan variantlar bo‘yicha olinadigan mahsulot birligining 
tannarxi, so‘m/t;

150 
b
K
, 
n
K
– taqqoslanayotgan variantlarga ketgan solishtirma asosiy xarajat, 
so‘m/t; 
n
C
– asosiy xarajatning me’yoriy samara koeffitsienti, 0,15 ga teng. 
Go‘ng saqlanishida hosil bo‘ladigan ammiakdan havoning ifloslanishini oldini 
olishdan chiqqan samara: 
j
NH
b
k
A
m
f
C
3
2




so‘m/yil (2.12) 
3
NH
m
– go‘ngni to‘qqiz oy mobaynida saqlashda atmosferaga chiqarilgan 
ammiak massasi. 
12
9
3
naa
yil
NPK
NH
K
P
A
m

(2.13) 
Bu yerda: 


– shartli ko‘paytuvchi, so‘m/tonna (


100) 
k

– atmosfera havosi zararlanishining nisbiy xavfini ko‘rsatkichi (

k

10); 
b
f
– atmosferaga tarqalgan aralashmalar xususiyatini hisobga olish koeffitsienti 
(
0
,
1


Download 3,83 Mb.