ta‟minlanadi. Bunga sabab, uning qanotlariga o„rnatilgan Quyosh batareyalaridir.
injenerlar tomonidan 9 oy davomida tayyor holatga keltirildi va u o„z parvozini
muvafaqqiyatli yakunladi. Samolyot to„liq Quyosh energiyasidan quvvat olib,
parvoz etadi. Juda ko„p mutaxassislar bunday parvozni qo„llab – quvvatlagan
edilar va injenerlar Shvetsariyada bu samolyotni yig„ishga muvaffaq bo„lishdi.
1.4.6 – rasm. “Solvay impulse 2” samolyoti.
Kosmik stansiyalarda Quyosh batareyalaridan foydalanish
Bunda qo„llaniladigan Quyosh batareyalari sifati va F.I.K o„ta yuqori
bo„lgan materiallardan tayyorlanadi, chunki u barcha tizim elementlarini elektr
energiyasi bilan ta‟minlashi lozim. Ular o„ta yuqori aniqlikda ishlanadi va maxsus
raketalar yordamida koinotga olib chiqarilib, o„rnatish ishlari olib boriladi (1.4.7 –
rasm).
1.4.7 – rasm. Kosmik stansiyalarda Quyosh batareyalaridan foydalanish.
II – bob. Uylarni Quyosh batareyalari yordamida elektr energiyasi bilan
ta’minlash.
2.1. Quyosh batareyasi yordamida olingan elektr energiyani turli maishiy
texnika asboblari jamlanmasiga tadbiqi.
Quyosh batareyasi fotoelementlar to„plamidan iborat bo„lib, yorug„lik
energiyasini elektr energiyaga aylantirish qurilmasi hisoblanadi. Quyosh
batareyalari ekologiyaga zararsizligi, tuzilishining oddiyligi, o„rnatishning
osonligi, ko„p xizmat talab etmasligi va uzoq muddat foydalanish mumkinligi bilan
boshqa muqobil energiya manbalaridan ajralib turadi. Quyosh batareyalarini ishlab
chiqarishda foydalaniladigan asosiy hom – ashyo kremniy elementi bo„lib, tabiatda
boshqa elementlarga nisbatan keng tarqalgan.
Elektr energiyasi hisobiga ishlaydigan maishiy texnika asboblarining asosiy
qismi 220
V kuchlanish “
U” va 50 – 60
Hz chastotali “
ν” o„zgaruvchan tokka
mo„ljallangan. Lekin Quyosh batareyalari esa o„zgarmas tok hosil qiladi. Demak,
o„zgarmas tokni o„zgaruvchan tokka aylantirish kerak. O„zgarmas tokni
o„zgaruvchan tokka aylantirish invertorlar orqali amalga oshiriladi.
Quyosh batareyalariga yorug„lik nuri tik tushadigan qilib joylashtirilsa,
ochiq havoda maksimal quvvatli elektr energiyani olishga erishiladi. Quyosh bir
sutka davomida uzluksiz charaqlab turmaganligi sababli energiya uzluksizligini
ta‟minlash maqsadida elektr energiyasiga talab kamroq bo„lgan kun davomida
akkumulyatorlarga yig„ib turiladi. Bu esa bulutli havoda biror muddatga yetarli
elektr energiyasi hisoblanadi. Akkumulyator sonining oshishi elektr energiya
zaxirasini oshishiga olib keladi. Quyosh batareyalari yordamida olingan elektr
energiya kontroller yordamida akkumulyatorlarga va invertorlarga uzatiladi.
Kontrollerning vazifasi akkumulyator zaryadlanishini nazorat qilish, tok
stabilligini ta‟minlash va elektr tokini invertorga uzatishdan iborat.
Iste‟molchilarga zarur bo„lgan o„zgaruvchan va o„zgarmas elektr toki invertor
yordamida uzatiladi.
Quyosh batareyalarining foydali ish koeffitsiyenti katta ahamiyatga ega.
Quyosh batareyalarining yaroqlik muddati 20 – 25 yillar atrofida bo„lib, bizga
uzluksiz elektr energiya manbai bo„lib xizmat qiladi.
Quyidagi 2.1.1 – jadvalda Quyosh batareyasi qismlari to„g„risida batafsil
ma‟lumotlar berilgan. Endi, bu ma‟lumotlar asosida Quyosh batareyasi yordamida
olingan elektr energiyani turli maishiy texnika asboblari jamlanmasiga tadbiq
qilamiz:
Birinchi navbatda, bitta xonadondagi
11 chiroqlar va
3 ta telefonlar uchun
zarur bo„lgan elektr energiyasini Quyosh batareyalari yordamida ta‟minlashni
ko„rib chiqaylik. Quyosh batareyasi sutka davomida o„rtacha hisobda 10 soat elektr
tokini ishlab chiqaradi. Har birining quvvati 10
W dan bo„lgan 11 ta chiroqlar
(LED) sutkasiga o„rtacha hisobda 8 soat va 3 ta mobil telefonlar quvvati 10
W li
zaryadlash qurilmasidan 3 soat davomida zaryadlansa, jami o„rtacha 0,97
kW ∙ soat
elektr energiyasi sarflanar ekan (2.1.2 – jadval). Hozirgi kunda 1
kW ∙ soat elektr
enegiyasi 167 so„m 40 tiyinni tashkil etadi. Demak, sutkasiga o„rtacha 162,378
so„mlik elektr energiya sarflanar ekan. Bu elektr energiyani Quyosh batareyasi
yordamida ta‟minlaydigan bo„lsak, 2.1.3 – jadvaldagi hisob – kitoblarga ko„ra 11
chiroqlar va 3 ta telefonlarni sutka davomida uzluksiz elektr energiya bilan
ta‟minlash uchun quvvati 100
W bo„lgan Quyosh batareyalaridan foydalanamiz va
ushbu Quyosh batareyalarini o„rnatish hozirgi kunda barcha xizmatlar bilan
birgalikda 3 900 000 so„mni tashkil qilar ekan (2.1.3 – jadval). Quyosh batareyalari
kun davomida 2,28
kW ∙ soat elektr energiyasi akkumulyatorlarga yig„adi va bu
Quyosh batareyasi bilan 11 chiroqlar va 3ta telefonlar sutka davomida uzluksiz
elektr energiyasi bilan ta‟minlanar ekan.
Endi, maishiy texnika asboblari sonini orttirib, ularni Quyosh batareya
yordamida elektr energiyasi bilan ta‟minlashni ko„rib chiqamiz. Yuqoridagidek
hisoblashlar natijalariga ko„ra,
11 ta chiroqlar, 3 ta mobil telefonlar, 1 ta televizor,
