O’zbekisтon respublikasi oliy va o’rтa maхsus

157 
oluvchi STV, ETSV). 
Nasosning bosim harakteristikasi 
N=f(Q)
egri chizigi kesishgan A nuqta ishchi 
nuqtasi deyiladi. Ishchi nukta A nasosning ishlatilishi chegarasidan ya‘ni 2=0,9 
max chegaradan tashqariga chiqib ketmasligi zarur (12.21-rasm) . 
12.21-rasm. Markazdan qochma nasos ish tartibini rostlash: a- miqdor 
jihatdan; b- sifat jihatdan 
 
Umuman 
nasos 
stansiyalari 
belgilangan 
ish 
rejmlari 
asosida 
avtomatlashtiriladi. Ko`p hollarda stansiyalarni ishini qisqa muddati kuchlanishi 
yo`qotishlari natijasida qayta ishga tushirish tanlangan agregatlarni ishga tushirish 
rezervni qo`shish va boshqa vazifalar uchun avtomatik ravishda amalga oshiriladi. 
 
12.8. Nasos uskunalarini avtomatik boshqarish
Nasos uskunasi uning tarkibiga kiruvchi barcha gidromexanik elektr 
uskunalari boshqaruv va nazorat datchiklari bilan birgalikda mustaqil 
avtomatlashtirish ob‘ekti hisoblanadi. Nasos agregati va uning texnologik sxemasi 
qanchalik murakkab bo`lsa, uning mustahkam va ishonchli ishlashini ta‘minlash 
shunchalik murakkab bo`ladi. Shuning uchun yordamchi uskunaning gidromexanik 
sxemasini tanlashda imkon kadar oddiy va ishonchli qilib ishlashga harakat 
qilinadi. Bu holda datchiklar soni rele va boshqa avtomatlashtirish elementlari 
kamayadi.
Nasos uskunalarining turli texnologik sxemalari – o`qiy va gorizantal nasoslar 
uchun 12.22- rasmda keltirilgan. 
Nasoslarni ifloslanishi va kirish qismida turli mayda suzuvchi predmetlardan 
saqlash maqsadida suruvchi kameraga kirish qismida tur o`rnatiladi va u ish 
jarayonida tozalashni talab qiladi. Turlarni ifloslik darajasi ularga suvni ko`tarilishi 

158 
darajasi bilan aniqlanadi. Ifloslanish darajasini nazorat qilish uchun to‘rgacha va 
to‘rdan keyingi sath oraligidagi o`zgarishni o`lchovchi DRD 1 pribori va 
nasoslarni turidan qat‘iy nazar ularga o`rnatiluvchi baliqlardan himoyalovchi 
vositani iflosligini nazorat qiluvchi DRD2 pribori o`rnatilgan. 
O`qiy nasoslarni ochiq surgich bilan ishga tushiriladi, shuning uchun uning 
gidromexanik tizimida surgich yo`q. Ko`p hollarda o`qiy nasoslarni parraklarini 
suruvchi mexanizm bilan ishlanadi. Bu holda boshqaruv sxemasida bu mexanizm 
yuritmsi tizimi va parraklarni burish ko`rsatkichi «selsin-datchik-selsin-qabul 
qilgich» ko`rinishida beriladi. 
Markazdan qochma nsosni ishga tushirish uchun agar u to`ldirishga 
qo`yilmagan bo`lsa nasosning ichki korpusi oldindan suv bilan to`ldiriladi. 
Ko`p hollarda markazdan qochma nasoslarni yopiq surgich holatida ishga 
tushiriladi. Bunda surgichning ochilishi oxirgi operatsiya hisoblanadi, RD datchigi 
suvni bosimini nazorat qiladi., DT1 va DT2 datchiklari nasos podshipniklari 
haroratini nazorat qiladi. 
12.22- rasm. Nasos uskunalarining texnologik sxemalari: 
a- o`qiy nasoslar bilan; b- markazdan qochma vertikal nasos bilan; v- markazdan 
qochma gorizantal nasos bilan: 1- elektr motori; 2- baliqdan himoyalovchi to`siq;
3- to`r; 4- parraklarni aylantirish tizimi selsin –datchigi; 5- yog’li vanna; 6- elektr 
motorini sovitish tizimi magistrali; 7- yog’li moylash tizimi; 8- yo`naltiruvchi 
podchshipniklarni moylash uchun texnik suv magstrali; 9- vakuum-uskuna guruhi; 
10- sirkulyatsiya baki. 

159 
Vertikal markazdan qochma nasosning konstruksiya hususiyati shundaki 
uning elektr yuritmasi vertikal yordamida ulanadi. Valin fiksatsiya qilish uchun 
1,5…2m balandlikda yo`naltiruvchi podshipniklar o`rnatiladi. Ular yordamida 
radial kuchlar hisobga olinadi. Yo`naltiruvchi podshipniklar suvli smazkaga ega va 
unga texnik suv magistrali ulanadi. Texnik suv oqimi mavjudligi DS1, DS2 
datchiklari yordamida nazorat qilinadi. Nasosning aylanuvchi qismi massasi 
shuningdek qoldiq o`kiy kuchlar vertikal elektr yuritma tayanch qismi yordamida 
qabul qilinadi. Elektr matori tayanch qismi, podshipniklari yuqori va pastki 
yo`naltiruvchi qismlariga moy quyib qo`yiladi. Odatda tayanch va podshipniklar 
suv bilan sovutiladigan moyli vannachalarda joylashtiriladi. DT1…DT4 datchiklari 
tayanch va podshipniklar haroratini , D5 datchigi esa sovutuvchi suvni nazorat 
qiladi. 
Boshqaruv sxemalarida qo`llanuvchi apparatlar soni va gidromexanik 
sxemalarni murakkabligiga ko`ra nasos uskunalari 4 guruhga ajratiladi: 
-boshqarilmaydigan yordamchi qurilmalarga ega bo`lmagan nasos uskunalari 
(bunday uskuna nasos agregatini boshqarish asosida amalga oshiriladi). 
-bosim quvuridagi to`sqichli nasos uskunalari, lekin vakuum tizimiga ega 
emas: 
-bosim quvuridagi tusqichli va indivudial vakuum nasosli nasos uskunalari: 
-bosim quvuridagi induvidal tusqich va umumiy vakuum uskunaga ega 
bo`lgan nasos uskunalari. 

Download 3,59 Mb.