231
Kuchlanishi 1000 V dan oshiq bo‘lgan elektr uskunalarda xizmat doirasida qo‘llaniladigan himoya vositalari – kuchlanish
1000 V dan oshiq bo‘lgan elektr uskunalarni quyidagi himoya
vositalari mavjud: tezkor va o‘lchov shtangalari, himoyalovchi va tok
o‘lchov qisqichlari, kuchlanish ko‘rsatkichlari hamda himoyalovchi
qurilmalar va ta’mirlash ishlari uchun moslamalar (maydonchalar,
teleskopik vishkalar, himoyalovchi bo‘limlar va hokazo).
Himoyalovchi shtanga uch qismdan iborat:
– ishchi – shtangani mo‘ljallangan ishiga qarab barmoqqa o‘x-
shash yoki qamramoq qisqich shaklida yoki shotka shaklida va hokazo
tayyorlanadi;
– himoyalovchi – ishchini tok o‘tkazuvchi qismlardan himoya-
lash uchun (himoyalovchi qismini uzunligini shtangani ishchi
kuchlanishiga bog‘liq);
– dasta – shtangalarini qo‘lda ushlab turish uchun.
Shtanga bajariladigan ishiga qarab uch turga bo‘linadi: tezkor,
ta’mirlovchi va o‘lchovchi.
Tezkor himoyalovchi shtangalar taqsimlash uskunalarida
ayiruvchi pichoqlarni qo‘shish va ajratish, tok o‘tkazuvchi qismlarni
qizish darajasini aniqlash va boshqa operatsiyalarda qo‘llaniladi.
Himoyalangan ta’mirlash shtangalari kuchlanish ostida bo‘lgan
tok o‘tuvchi qismlarida ta’mirlash ishlarini olib borish uchun mo‘ljal-
langan (izolyatorlarni changini artish, elektr iste’molchilarni vaqtincha
ulash, o‘tkazgichlarni ulash va hokazo).
Himoyalangan o‘lchov shtangalari izolyator shodalaridagi kuch-
lanish taqsimlanishini nazorat qilish, hamda biriktirilgan kontaktlardan
o‘tuvchi qarshiliklarni o‘lchash uchun qo‘llaniladi.
Shtanga bilan ishlashda faqat maxsus o‘rgatilgan xodimlarga va
ishchini harakatlarini nazorat qiluvchi shaxs ishtirokida ruxsat beriladi.
Himoyalovchi shtangalar bilan ishlaganda qo‘shimcha himoyalangan
himoya vositalari bilan foydalanish lozim (dielektrik qo‘lqoplar,
etiklar, kalish, gilamchalar va hokazo).
Tok o‘lchov qisqichlar
zanjirni uzmasdan turib tok kuchini
o‘lchash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, bular ajratuvchi tok transfor-
matori va ishga mos dasta uzunligidan iborat. Tok transformatori
ayiruvchi magnit o‘tkazgich bilan ampermetrli ikkilamchi chulg‘am-
dan tashkil topgan. Hozirgi davrda 10 kV gacha va tok 100–1000 A
232
gacha bo‘lgan toki o‘lchagich qisqichlar keng qo‘llanib kelinadi. Tok
o‘lchov qisqichlarini foydalanish qoidalari himoyalovchi qisqichlar
qoidalari bilan bir xil.
