251
Agar bu elektr qurilmalar joylashgan
yerning solishtirma
qarshiligi 200 Om/m dan katta bo‘lsa, ular 4 Om dan ortiq bo‘lmagan
qarshilikka ega bo‘lgan himoyaviy zaminlash tizimining asosiy zamin-
lash qurilmasiga ulanishi kerak. Asosiy zaminlash qurilmalaridan
elektr qurilmalarigacha o‘tkaziladigan zaminlash tarmoqlarining uzun-
ligi 2 km dan oshmasligi lozim.
Agar elektr qurilmalar joylashgan yerning solishtirma qarshiligi
200 Om/m dan kam bo‘lsa, ular qo‘shimcha mahalliy zaminlash
qurilmalariga ulanishlari kerak. Mahalliy
zaminlash qurilmalarining
qarshiliklari me’yorlanmaydi.
Zaminlash qurilmalari uchun o‘lchamlari 50x50, 60x60 qalinligi
4 mm, uzunligi 3 m dan kam bo‘lmagan po‘lat ugolniklar, diametri
30 mm va uzunligi 3 m dan kam bo‘lmagan po‘lat quvurlar,
ko‘ndalang kesim yuzasi 50 mm
2
va uzunligi 3 m dan kam bo‘lmagan
po‘lat
sterjenlar, ko‘ndalang kesim yuzasi 100 mm
2
dan kam
bo‘lmagan po‘lat polosalar qo‘llaniladi. Zaminlash qurilmalari yerning
muzlaydigan qatlamidan chuqurroqda o‘rnatilishi kerak. Zaminlash
tarmoqlari uchun quyidagi simlar qo‘llaniladi:
– ko‘ndalang kesim yuzasi 28 mm
2
dan kam bo‘lmagan bir tolali
po‘lat sim;
– ko‘ndalang kesim yuzasi 35 mm
2
dan kam bo‘lmagan ko‘p
tolali po‘lat sim;
– ko‘ndalang kesim yuzasi 35 mm
2
dan kam bo‘lmagan ko‘p
tolali alyumin sim;
– ko‘ndalang kesim yuzasi 35 mm
2
dan kam bo‘lmagan aralash
po‘lat–alyumin sim;
Uzluksiz himoyaviy zaminlash tizimi ochiq kon korxonalarida
quyidagicha o‘tkaziladi (10.19–rasm).
BPP dagi tashqi zaminlash
konturidan havo liniyalarining tayanchlarida ilgaklarga o‘rnatiladigan
himoyaviy zaminlash tarmoqlari o‘tkaziladi. Zaminlash tarmog‘i bilan
havo liniyasi simlari orasidagi masofa 0,8 m dan kam bo‘lmasligi
kerak. Shu bilan birga zaminlash tarmog‘ining eng pastki nuqtasidan
yergacha bo‘lgan masofa 4,5 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Agar
zaminlash tarmog‘i temir yoki avtomobil yo‘llar ustidan o‘tadigan
bo‘lsa, harakatlanuvchi transport vositasi tomonidan uzib yuborilmas-
ligini hisobga olinadigan balandlikka o‘rnatiladi. Buning iloji bo‘lmasa
shunaqa joylarda zaminlash tarmog‘ini yer ostidan muhofazalovchi
252
quvur ichida o‘tkazishga ruxsat etiladi. Tayanchlardan
tushiriladigan
qismlari 1,8 m dan kam bo‘lmagan balandlikdan boshlab mexanik
shikastlanishlardan muhofazalangan bo‘lishi kerak. Bu himoyaviy
zaminlash tarmog‘iga barcha elektr qurilmalarning
metall qobiqlari
ulanadi. Shuningdek metall qobiqlar yana mahalliy zaminlash qurilma-
lariga ham ulanadi. Buning uchun po‘lat, mis, alyumin, po‘lat–alyumin
sim dumaloq yoki ugolok po‘lat o‘tkazgichlar qo‘llanilishi mumkin.
Harakatlanuvchi mashina va mexanizmlarning metall qobiqlari
himoyaviy zaminlash tarmog‘iga elektr energiya bilan ta’minlanuvchi
egiluvchan kabelning to‘rtinchi simi vositasida ulanadi. Simning bir
uchi mashinaning qobig‘iga, ikkinchi uchi elektr qurilmaning
qobig‘iga ulanadi. Ulanishlar payvandlash yoki boltli birikma orqali
amalga oshiriladi.
