245
Agar elektr uskuna ham, odam ham elektr tokini o‘tkazuvchan
yerda turgan bo‘lsa, to‘liq yerga ulanish toki (sizish toki) quyidagi
ifoda bilan aniqlanadi:
Z
r
U
I
s
s
3
3
(10.22)
bu yerda:
z
z
o
s
r
R
r
R
r
0
– odam va metall qobiqning yerga nisbatan
o‘tish qarshiliklarining parallel ulanishidan hosil bo‘lgan qarshilik
(sizish qarshiligi).
r
z
– metall qobiqning yerga nisbatan o‘tish qarshiligi.
Bu holda elektr tarmoqdan tok bo‘linib, ikkita yo‘ldan o‘tib
yerga o‘tadi. Bir qismi odam orqali, ikkinchi qismi metall qobiq orqali
yerga o‘tadi. Odam va qobiqning yerga nisbatan qarshiliklari bir–
biriga parallel ulanganda (10.15–rasm), ulardan o‘tadigan tok, bu
qarshiliklar miqdoriga teskari proporsional bo‘ladi:
z
o
o
s
z
r
R
R
I
I
;
z
o
z
s
o
r
R
r
I
I
,
A
(10.23)
Bu ifodadan xulosa qilinsa, metall qobiqning yerga nisbatan
o‘tish qarshiligi (r
z
) qancha kam bo‘lsa, unga o‘tgan kuchlanish
shuncha pasayadi odamdan (R
o
) o‘tadigan tok (I
o
) ham kamayadi va
tokning ko‘p miqdori (I
z
), r
z
orqali o‘tadi.
r
z
R
o
I
o
I
z
I
s
