Masofadan o‘qitishning metod va vositalari.
Masofadan o‘qitish texnologiyasi (MO‘T) mahsus metod,vosita va o‘qitishning
tashkiliy shakllari tizimi bo‘lib,ta’lim mazmunini ko‘p tarmoqli ravishda amalga
oshirishga qaratilgan.
Oliy o‘quv yurtlarining ko‘pgina o‘qituvchilari (pedagogika va didaktika
o‘qituvchilaridan
tashqari)
“o‘qitish
metodi”
tushunchasiga
unchalik
qiziqmaydilar. Chunki ko‘pchilik o‘qituvchilar o‘qitish faoliyatini empirik tarzda
o‘rganib oladilar. Ular asoson kafedra mudirilari yoki yetakchi professor –
o‘qituvchilariga taqlidan o‘qitish usullarini qo‘llaydilar.
Lekin shu usullar qaysi
ta’lim metodlari tizimiga kirishini bilmaydilar yoki qiziqmaydilar. Ta’lim metodini
bilish ta’limni takomillashtirish-ning muhim shartlaridan biridir.Ta’lim metodi har
hil o‘quv predmetlarini o‘qitishni qanday amalga oshirish yo‘larini belgilaydi.Ta’lim
metodi o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyati to‘g‘risida nazariy tushuncha beruvchi
didaktik kategoriyadir.Masofadan o‘qitish har hil ta’lim metodlari orqali amalga
oshiriladi va unda bir qancha usullardan foydalaniladi.Har
bir usul muayyan
harakatlardan iborat bo‘lib,o‘qitishning hal hil didaktik vositalari yordamida
ma‘lum bir maqsadga erishishga qaratiladi. Masofadan o‘qitish metodlaridan
foydalanganda qo‘ydagi usullarni qo‘llash mumkin: namoyish qilish, illyustratsiya,
tushintirish, hikoya, suhbat, mashq, masala yechish,
material ni yodlash, yozma
ish va takrorlash kabilar. [4]
Pedagogik jihatdan qayta ishlangan o‘quv mazmuni o‘z ichiga olgan masofaviy
o‘qitish o‘qituvchi va o‘quvchi qo‘lidagi o‘quv vositalari o‘quv mazmunini taqdim
etish, o‘quvchilarning o‘rganish faoliyatini tekshirish va boshqarish vazifasini
bajaradi. Ma‘lum bir o‘quv materiali bir qancha o‘rgatish vositalari (bosma
materiallar, audio-video va boshqalari) bilan berilishi mumkin.
Vositalarning har
biri o‘z didaktik imkoniyatlarga ega. O‘qituvchi bu imkoniyatlarni bilishi va o‘quv
materialini har hil vositalarga ko‘ra bo‘lib chiqishi, didaktik vazifalarni amalga
oshirishga qaratilgan o‘quv axborotlarni tashuvchi tizim sifatida o‘quv
materiallaridan o‘quv vositalari kompleksini yarata olishi kerak. Masofaviy o‘qitish
tizimi vositalari qo‘ydagilardan iborat bo‘lishi mumkin:
1.Darsliklar (an‘anaviy
darsliklar,elektron darsliklar,qo‘llanmalar, spravoch-
niklar va boshqalar).
2.(Kompyuter) tarmoqdagi o‘quv-metodik qo‘llanmalar;
3.Odatdagi va multimediya variantlaridagi kompyuterli o‘qituv tizimlari;
4.Audio va o‘quv
axborot materiallari;
5.Video o‘quv-axborot materiallari;
6.Masofaviy labaratoriya praktikumlari;
7.Masofaviy trenajyorlar;
8.Masofaviy axborot va bilimlar bazasi;
9.Masofaviy elektron kutubhonalar;
10.O‘rgatuvchi ekspert tizimlariga asoslangan o‘qitish vositalari;
11.Geoaxborotli tizimlarga asoslangan o‘qitish vositalari;
12.Virtual reallikka asoslangan o‘qitish vositalari.
Masofadan o‘qitish tizimida o‘qitish vositalari yangi axborot texnologiyalari
vositasida amalga oshiriladi.Keltirilgan vositalarning xarakteristikalarini keltiramiz.
Darsliklar. Didaktik bosma materiallarni tayyorlashda qo‘ydagilarga asoslanishi
kerak.
O‘quv qo‘llanmalar
shunday tuzilishi kerakki,o‘quvchi faqat zarur hollardagina
qo‘shimcha o‘quv axborotga murojaat qilsin.
O‘quv material strukturasini tashkil etishda modul printsipidan foydalanish kerak.
Materialni mustaqil o‘zlashtirish va mustaqil ish bo‘yicha batafsil ko‘rsatmalar
berilishi lozim. O‘quv qo‘llanmada nazorat vazifalari,bilimni tekshirish uchun savol
va javoblar, mashqlar bo‘lishi kerak. Umuman olganda o‘quv materiallar quydagi
strukturaga (o‘quv predmetiga ko‘ra invariant) asoslangan bo‘lishi kerak:
Kirish (dastur va mutahassislikni tarihi predmet, aktualligi boshqa
predmetlar bilan bog‘liqligi va o‘rni); [8]
Kurs bo‘yicha o‘quv dastur;
Kursning maqsadi va vazifalari;
Kursni mustaqil o‘zlashtirish bo‘yicha metodik ko‘rsatmalari;
Mundarija;
Bo‘lim (modul)lar bo‘yicha asosiy
material tartibga solingan;
Bo‘limlar bo‘yicha o‘rganish uchun javoblari mavjud bo‘lgan testlar, savollar va
masalalar;
Yakuniy test;
Mustaqil ish uchun amaliy topshiriqlar;
Kichik ilmiy tekshirish ishlari uchun tematika;
Atamalar lug‘ati;
Qisqartirmalar ro‘yhati;
Yakuniy qism;
adabiyotlar ro‘yhati (asosiy, qo‘shimcha, fakultativ);
Hrestomatiya (kurs tematikasi bo‘yicha darsliklar, ilmiy maqolalar, metodika
lardan misollar);
Qo‘llanma muallifining qisqacha ijodiy biografiyasi.
Adabiyotlarda keltirilgan ma‘lumotlar rangli qilib ishlangani ma‘qul;
Kirish – to‘q sariq, notanish so‘zlar lug‘ati – pushtiriang, tekst – oq-qora,
mashqlarga kalitlar to‘q ko‘k, o‘z-o‘zini tekshirish mashqlari
och- sariq, topshiriqlar
(testlar) – yashil ranglarda.
