O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti temirova m. I., Musayev s. S

127 
vodorod ion ajralib chiqadi va bunda xrom markaziy atomlari 
kislorod orqali bog‘lanadi: 
































3
3
4
2
4
2
4
4
4
2
4
2
/
\
\
/
/
\
\
/
Cl
O
H
Cr
O
OН
Cr
O
H
Cl
O
H
Cr
OH
OH
Cr
O
H




HCl
Cl
O
H
Cr
O
O
Cr
O
H
HCl
2
/
\
\
/
2
2
4
2
4
2















Oksobirikmalar kislotalarga nisbatan barqarorligi bilan farq 
qiladi. Asosli xrom tuzlari eritmalarida nafaqat OL–birikmalar bilan 
okso-birikmalar, balki polimerlanish jarayoni ham amalga oshadi. 














































Х
O
H
Cr
HO
Cr
OH
OH
Cr
OH
Cr
X
OH
Cr
HO
OH
Cr
O
H
O
H
O
H
O
H
8
4
/
\
\
/
2
8
4
2
:
|
|
:
4
4
2
4
2
4
2
4
2
4
2
Oshlovchi xrom birikmalarini o‘zgarishi, eritmani haroratiga, 
saqlash muddatiga, tayyorlash usuliga bog‘liq.
Ko‘p yadroli kompleks birikmalarida OL–guruhning o‘rnini 
okso guruh egallasa, bunday birikmalar okso- birikmalar deb 
yuritiladi.
Xrom kompleks birikmalarining xossalari: 
a) suvda yaxshi erimaydi; 
b) kislota ta’siriga chidamli; 
v) oshlash xususiyati past. 
Shunday qilib Cr
3+
tuzlari aralashmasida quyidagi o‘zgarishlar 
yuz beradi. 
1. Gidroliz natijasida asosli tuzlar hosil bo‘lib, erkin holatda 
kislota ajralib chiqadi, bunda kompleks zaryad miqdori o‘zgaradi. 
2. Olifikatsiya, molekulalar massasini kattalashtirishga olib 
keladi, zaryad miqdori o‘zgarmaydi, eritmaning nordonligi oshadi. 
3. Okso birikmalarni hosil bo‘lishida kompleks zaryad miqdori 
o‘zgaradi, eritmaning nordonligi oshadi.
4. Polimerizatsiya jarayonida molekulalar massasi hamda 
kompleksning dispersiya darajasi oshadi. 

128 
5. Kislota qoldig‘ining ichki sferaga kirishi, chiqishi, ular 
qoldiqlarining bir-biri bilan almashinishi eritma haroratiga, 
kontsentratsiyasiga, tuzlar tarkibiga, kislota qoldig‘i tabiatiga, 
kompleksning zaryad miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. 
Cr birikmalari tarkibida -OH guruhi bor bo‘lgan moddalar 
oshlash xususiyatiga ega, odatda ular xromning asosli tuzlari deb 
yuritiladi. Xromning oshlovchi eritmalarining birinchi tavsifiga 
asoslik misol bo‘la oladi. 
Odatda, asosli xrom tuzlari aralashmasida Cr bilan bog‘langan 
kislota bilan bir qatorda erkin kislota ham bo‘ladi.
Aralashmada erkin kislota bo‘lmasa asoslik soni asoslik 
darajasiga teng bo‘ladi.

Download 1,97 Mb.