Eritmalarda xrom kompleks ionlarining miqdori
Xrom kompleks zarralari musbat, manfiy va neytral bo‘lishi
mumkin. elektroforez yordamida zarra zaryadini miqdorini aniqlash
mumkin. Anion guruhlar: – SO
3
H, – COOH, – OH, kation guruhlar
– NH
2
, >NH dan iborat.
Xrom birikmalarining eritmalari tavsifi
Oshlash jarayoni uchun ishlatiladigan xrom birikmalari asosli
guruhga ega bo‘lishi shart. Xrom kompleks birikmalarining
tarkibida gidroksil guruhi bo‘lgan birikmalar xromning asosli
birikmalari hisoblanadi. Bundan tashqari, kompleks birikmaning
ichki sferasida –OH guruhidan tashqari kislota qoldig‘i bo‘ladi.
Lekin xrom birikmalari oshlash xususiyatiga ega bo‘lishda -OH
guruh muhim rol’ o‘ynaydi.
Shu sababli ham tarkibida -OH guruhi bor bo‘lgan moddalar
oshlash xususiyatiga ega, odatda ular xromning asosli tuzlari deb
yuritiladi. Xromning oshlovchi eritmalarining birinchi tavsifiga
asoslik misol bo‘la oladi.
7.1.3.Xrom oshlovchi birikmalarining tavsifi
Asoslik – xrom birikmalarining ichki sferasida OH guruhining
mavjudligi bilan belgilanadi va aniqlanadi. Asoslikning o‘zi ikkiga
– asoslik darajasiga va asoslik soniga bo‘linadi:
asoslik darajasi – a.d;
asoslik soni – a.s. qisqartirib belgilaymiz.
129
Xrom komplekslarining asoslik darajasi Cr bilan bog‘langan
OH guruhni, Cr ning oksidlanish darajasiga nisbatini foizdagi
miqdoriga aytiladi:
%
100
‘
.
.
darajasi
h
oksidlanis
ning
Сr
soni
guruhi
ОН
langan
bog
Сrbilan
d
а
yoki
%
100
‘
100
.
.
darajasi
h
oksidlanis
Сr
miqdori
kislota
langan
bog
bilan
Сr
d
а
Masalan, quyida keltirilgan birikmalarning asosligini aniqlaymiz:
3
3
3
2
|
|
5
2
Х
О
Н
ОН
Сr
ОН
ОН
Сr
О
Н
%
50
%
100
3
2
3
.
.
д
а
yoki
%
50
%
100
3
2
3
100
.
.
д
а
HX
X
O
H
OH
Сr
2
2
5
2
\
/
%
3
,
33
%
100
3
2
100
.
.
д
а
Odatda, asosli xrom tuzlari aralashmasida Cr bilan bog‘langan
kislota bilan bir qatorda erkin kislota ham bo‘ladi.
Asoslik soni Cr bilan bog‘langan va bog‘lanmagan erkin
kislota miqdorini, xromning oksidlanish darajasiga nisbatini
foizdagi miqdorini bildiradi:
%
100
‘
‘
100
.
.
ekv
Cr
miqdori
kislota
erkin
lanmagan
bog
va
langan
bog
bilan
Cr
s
а
Asoslik oshishi bilan xrom eritmalarida asoslik soni bilan
asoslik darajasi ayirmasi kamayaveradi. Bu miqdor asosan oshlash
jarayonida qo‘llaniladigan asoslikdagi eritmalarda yuz beradi:
asoslik soni, %
0
1
28,2 37,9;
asoslik darajasi, %
22
24
31,4 40,1.
Aralashmada erkin kislota bo‘lmasa asoslik soni asoslik
darajasiga teng bo‘ladi.
Texnik eritmalarda asoslik soni bilan asoslik darajasi miqdori
orasida farq sezilmaydi.
|
