Ish vaqti va undan foydalanish ko`rsatkichlari

132 
№ 
Ko`rsatkichlar 
Bazis davr 
Joriy davr 
1 
O`rtacha ro`yxatdagi ishchilar soni 
900 
1000 
2 
Amalda ishlangan barcha kishi-kunlar soni 
18000 
21000 
3 
Amalda ishlangan barcha kishi-soatlar soni 
126000 
140000 
4 
Bir ishchi tomonidan amalda ishlangan 
kunlar soni (2:1) 
20 
21 
5 
Ish kunining amaldagi uzunligi, soat (3:2) 
7,0 
6,7 
1) Ish oyi uzunligidan (kunlar) 
foydalanish K
t
= 21/20 =1,050 yoki 105,0% 
2) Ish kuni uzunligidan (soat) 
foydalanish K
t
= 6,7/7,0 = 0,959 yoki 95,9% 
3) Ish vaqtidan to`liq 
foydalanish K
t
= 1,05 x 0,959 = 1,008 yoki 100,8% 
Demak korxonada ish oyi uzunligidan (kunlar) bo`yicha foydalanish joriy 
davrda bazis davrga nisbatan 5,0%ga ortgan, ish kuni uzunligidan (soat) 
foydalanish 4,1%ga kamaygan. Natijada ish vaqtidan to`liq foydalanish darajasi 
joriy davrda bazis davriga nisbatan 0,8% ortgan. 
Amaliyotda quyidagi ish vaqti fondlarini bir-biridan ajratish lozim: 
1. Kalendar ish vaqti fondi – korxona barcha xodimlariga to`g’ri kelgan 
kalendar kunlar sonini ifodalaydi va u quyidagicha hisoblanishi mumkin: 
- o`rtacha ro`yhatdagi xodimlar sonini shu davrdagi kalendar kunlar 
soniga ko`paytiriladi; yoki 
- ishga kelgan va kelmagan kishi-kunlar soni qo`shiladi. 
2. Tabel vaqt fondi – ni aniqlash uchun kalendar vaqt fondidan bayram va 
dam olish kunlari ayriladi; 
3. eng ko`p imkoniyatli ish vaqt fondi – ni aniqlash uchun tabel ish vaqti 
fondidan navbatdagi mexnat tatili kunlari ayriladi. Bu fond «Mexnat xaqida»gi 
qonunga asosan foydalanish mumkin bo`lgan eng katta ish vaqti salohiyatini 
bildiradi. 
Masalan, korxona bo`yicha mart oyida quyidagi ma’lumotlar berilgan 
(kishi-kunlarida) xodimlar tomonidan ishlangan kishi-kunlar – 5868; kun bo`yi 
to`xtab turishlar – 200; ishlanmagan kishi-kunlar – 3032, shu jumladan, 
navbatdagi tatillar – 480; dam olish kunlari – 2400; O`rtacha ro`yhatdagi 
xodimlar soni – 300 kishi; ushbu ma’lumotlar asosida quyidagi ko`rsatkichlarni 
hisoblash mumkin: 
1) ishga kelgan kishi kunlar soni – ishlangan kishi – kunlar va kun bo`yi 
to`xtab turishlar soni yig’indisiga teng. 
5868+200 =6068 kishi/kuni 
2) kalendar ish vaqti fondi 
6068+3032 =9100 kishi/kuni 
3) tabel ish vaqti fondi 
9100-2400 =6700 kishi/kuni 
4) maksimal imkoniyatli ish vaqti fondi 
6700-480 =6220 kishi/kuni 

133 
5) may oyidagi kalendar vaqt fondi (agar o`rtacha ro`yhatdagi xodimlar 
soni o`zgarmay qolsa) 
300 x 31 =9300 kishi/kuni 
4. Ishlangan ish vaqti fondi. Ishlangan kishi/soatlar soniga xodimlarning 
ishlagan barcha soatlari kiritiladi (bayram va dam olish kunlari, hamda odatdan 
tashqari ishlangan soatlar ham qo`shiladi). Ammo bunga smenalar ichidagi 
to`xtab turishlar, betobligi sababli ishga kelmaslik, mexnat ta’tillari va shunga 
o`xshashlar qo`shilmaydi. 
Odatdan tashqari ishlangan vaqtlar – qonunda belgilangandan tashqari 
vaqtlardagi ish soatlari kiritiladi (bayram va dam olish kunlari, smenadan 
tashqari ishlangan vaqtlar va h.k.). 
5. To`langan kishi-soatlar soni – bu xodimlar tomonidan ishlangan kishi-
soatlar va ishlanmagan bo`lsa ham, ammo haqqi to`langan soatlardan tashkil 
topadi. Ko`rsatkichda yillik mexnat tatili vaqti, qo`shimcha va o`quv tatillari 
vaqti, rahbariyat qarori bilan berilgan ta’tillar vaqti, malaka oshirish tizimida 
o`tkazilgan vaqt, qishloq xo`jaligi va boshqa ishlarga jalb qilingan vaqt, 18 
yoshga etmagan o`smirlar uchun qisqartirilgan ish vaqti kiritiladi, ammo betob 
bo`lgan vaqt uchun to`lovlar ijtimoiy fondlardan to`langan uchun to`langan 
soatlar kiritilmaydi. 
Ish vaqti fondlaridan (kalendar, tabel, maksimal imkoniyatli) foydalanish 
koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi: 
Bu koeffitsient taaluqli vaqt fondining qancha qismi amalda 
foydalanilganini ifodalaydi. 
Maksimal imkoniyatli vaqt fondi tarkibini o`rganish uchun ushbu vaqt 
fondi 100% deb olinadi va quyidagilar necha foizni tashkil etishi aniqlanadi: 
1) ishlangan vaqt; 2) uzrli sabablar bilan ish vaqtini yo`qotish (shu 
jumladan, ayrim sabablar bo`yicha); 3) uzrli sabablar bilan ish vaqtini yo`qotish 
(shu jumladan, ayrim sabablar bo`yicha). 
Masalan, 
avvalgi 
misoldagi 
ma’lumotlar asosida quyidagilarni 
aniqlaymiz: amalda ishlangan vaqt, kalendar vaqt fondining 64% ini tashkil 
etgan (5668/9100 x 100 = 64%); tabel ish vaqti fondining 87,4% (5668/6700 x 
100 = 87,4%); maksimal imkoniyatli ish vaqti fondining 94,2% (5668/6220 x 
100 = 94,2%) tashkil etgan. Binobarin, bunda ish vaqtini yo`qotish 3,5%ni, 
uzurli sabablar bilan yo`qotish esa 2,2%ni (1336/6220 x 100 = 2,2%) tashkil 
etgan. 

Download 3,01 Mb.