qilinardi. Bu xulosa odamning hayvondan sifatiy farqlarini inkor etish uchun inson haqidagi
ta’limotning
ta’rifiga
ham joriy qilingan edi.
Bixeviorizmning shiori xulq-atvor haqidagi tushuncha
bo‘lib
, u organizmning ichki va tashqi
stimullarga javob reaksiyasidan iboratdir. Bu tushuncha rus ilm-fanida I.M.Sechenov, I.P.Pavlov
va V.M.Bexterevlar ishlarida rivojlantirildi. Ular isbot qilishicha, psixik faoliyat sohasi faqatgina
ichki kuzatuv orqali anglanadigan (introspeksiya)
sub’ektdagi
ong hodisalari bilangina
chegaralanib qolmaydi,
ya’ni
bu holda organizm qalb (ong) va tana (moddiy tuzilma sifatidagi
organizm)ga ajratib
ko‘rsatilishi
zarur.
Bixeviorizm amaliy psixologiyada xulq-atvor nuqtai nazaridan yondashuvning dastlabki
manbai
bo‘lib
, psixologning diqqat markazida
“
xulq-atvor nimadan iborat
”, “
biz xulq-atvorda
nimani
o‘zgartirishni
xohlaymiz
”, “
bu uchun nima qilish zarur
”
kabi savollarni qamrab oladigan
inson xulq-atvori turadi.
Vaqt
o‘tishi
bilan bixevioral va xulq-atvor
yo‘nalishlarini
bir-biridan farqlash fursati keldi.
Amaliy psixologiyada bixevioral
yo‘nalish
klassik bixeviorizm tamoyillarini tasarruf etadigan,
ya’ni
birinchi navbatda inson xulq-atvorini tashqi, kuzatish imkoni mavjud
bo‘lgan
va insonni
faqatgina
ta’sir
ob’ekti
sifatida
ko‘radigan
yondashuvga aylandi.
Xulq-atvorga asoslangan
yo‘nalish
ancha keng
ma’noda
qo‘llaniladi
. U
o‘zida
nafaqat
bixevioral, balki kognitiv-bixevioral, shuningdek shaxs xulq-atvori yondashuvlarini qamrab
oladigan
yo‘nalish
bo‘lib
, u orqali psixolog insonda tashqi hamda ichki xulq-atvor, hayotning u
yoki bu pozisiyasini egallash
bo‘yicha
fikr va emotsiyalar hamda ushbu harakatlar muallifi
sanalmish u uchun javobgar
bo‘lgan
shaxsni
ko‘radi
. Bu borada
ko‘pgina
olimlar
o‘zlarining
tadqiqot ishlarini amalga oshirdilar.