meditsinada, mexnatni tashkil qilish va ratsionalizatsiyalashda, sud ishlarida, san
’atda juda ko`p
foyda keltirdi.
Shunday qilib, eksperimental psixologiya
–
eksperimental metodlar vositasida psixik
xodisalarni tadqiq qilishning umumiy nomlanishidir.
XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida o`zining tadqiqotlari bilan psixologiya sohasiga
ulkan hissa qo`shgan deyarli barcha psixologlar eksperimentatorlar bo`lishgan. Bugungi kunda esa
taraqqiyoti ancha tezlashib, yangi o`rganish sohalarini egallamoqda. Psixologik metodlarning
rivojlanishi va kengayishi bilan birga u o`zicha boshqa bir qator ilm sohasiga oid metodlar bilan
xam chambarchas bog‘liq: neyrofiziologiya, biologiya, siyosatshunoslik va boshqalar.
Eksperimental psixologiyani o`rganishdan maqsad psixika rivojlanishining individual va
yosh xususiyatlarini bilgan xolda ularni ob’ektiv metod va usullar bilan o`rganishdan iborat.
Eksperimental psixologik tadqiqotlar psixodiagnostik tadqiqotlardan tubdan farq qiladi.
Psixodiagnostik tadqiqotda aniq indiv
id yoki individlar guruxi haqida ma’lumot olinadi,
eksperimental tadqiqotda nazariy faraz tekshiriladi.
G.Ebbingauz xotira jarayonini o`rgangan. Materialtii mustahkamlashga bo`lgan
qiziqishning bo`lishi materialni uzoqroq esda saqlashga olib keladi. Unutis
h vaqtga bog‘liq
bo`ladi, Bu G.Ebbingauz tomonidan aniqlangan bo`lib, unutish materialni yod olingandan keyin
darhol ayniqsa tez ro`y beradi, undan keyin esa unutish ancha sekinlashadi.
G.Ebbingauz unutishning vaqtga bog‘liqligini tajriba orqali aniqlagan
. To`plangan
natijalarning ko`rsatishicha, materialni yod olgandan so`ng unutish sur'ati tez, keyinchalik esa u
birmuncha sekinlashadi. Bu qonuniyat ma`nosiz ayrim bo`g‘inlarni o`ratish ustida olib borilgan
ishlarida tasdiqlangan. Tajribalarniag ko`rsatishiga qaraganda, o`rganilgan narsalar bir soatdan
keyin unutiladi. Materialni o`zlashtirish jarayoni maboynida xotirlash natijasida unutish
sekinlashib boradi. Muvaqqat asab bog‘lanishlari susayishi natijasida qachonlardir sodir bo`lgan
narsa va hodisalarning o`zaro aloqalari xotirada asta-sekin yo`qoIib boradi. Vaqtning o`tishi bilan
birmimcha unutilib ketilayotgan vaqtli bog‘lanishlarni, ya'ni assosiasiyalarni qaytadan tiklash
jarayoni kuch-quvvat, xatti-harakatlarni talab qiladi.
G.Ebbingauzning izdoshlari va shogirdlari tomonidan o`tkazilgan juda ko`p tadqiqotlarning
ko`rsatishicha, unutish sur'ati materialning ma'noli yoki ma'nosizligiga, uning qanchalik
anglanllganligiga bog‘liqdir. Material qanchalik mazrnundor anglanilgan tushuni
b olingan bo`lsa,
u holda unirtish ham shunchalik sekin kechadi. Lekin ma'noli materialga nisbatan ham unutish
avval tez sur'atda bo`lib, keyinchalik esa u sekinlashadi. Biron-bir materialni o`zlashtirish. yoki
esda olib qolish insonning ehtiyojlari, qiziq
ishi, faoilyatiiing maqsadi bilan bog‘liq bo`lsa, bu
material sekin unutiladi. Unutishning tezligi esda olib qolingan materialning mustahkamligiga
teskari proporsional xususiyat kasb etadi.