O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. MIRZIYOYEV
Toshkent sh.,
2020-yil 6-noyabr,PQ-4884-son
Y uqori sifatli tikuv buyum larini loyihalashtirib, ularni ishlab chiqarishning zamonaviy iqtisodiy xususiyatlariga to ‘g‘ri yondashib, mutaxassislikka oid m urakkab m asalalarni yechishga q o d ir va estetik q o n u n iy a tla rn i m ukam m al egallagan yuqori m alakali kadrlarni tayyorlash m uhim vazifadir. Shu sababli kadrlar tayyorlash m illiy dasturida va m illiy m odelda ilm iy uzluksiz ta ’lim ning m azm uniy ham da tashkiliy rivojlanishiga doir strategik y o ‘nalishga asoslangan holda aniq belgilangan [1,2]. Y engil sanoatdagi o 'zg arg an vaziyatlar, kichik firm a va q o 'sh m a korxonalarni tashkil etish, assortim enti tez-tez yangilanadigan ham da tez m oslashadigan texnologik «tugallangan slkllar« kom pleksini yaratish (ya’ni, tolalarni qayta ishlashdan boshlab tayyor buyum chiqarishgacha) sohasi m utaxassislar tayyorlash jarayoniga yangicha yondashuvni talab qiladi. Zam onaviy m utaxassis bir vaqtning o'zid a dizayner, konstruktor, texnolog, m arketolog va o 'z m ahsulotini m uvaffaqiyatli sotuvchi kabi vazifalarini bajarishi kerak.
I.bob Sanoat ishlab chiqarishlarning rivojlanishi
Sanoat tarmoqlarini isloh qilish, tarkibiy o`zgartirish va diversifikatsiyalash dasturlarining amalga oshirilishi, moddiy-texnika bazasini mustahkamlanishi, respublika sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishiga zamin yaratdi.
1995 yilda sanoat ishlab chiqarishning hajmi 1990 yilga nisbatan 0,2 foizga kamayganiga qaramay, 2000 yildan boshlab (1990 yilga nisbatan) o`sish 1,2 m., 2005 yilda – 1,8 m., 2010 yilda – 3,0 m. va 2016 yilda esa 4,6 m. oshganini ko`rsatmoqda.Shuni ta`kidlash lozimki, 2016 yilda respublikaning jami sanoat ishlab chiqarilishi hajmi asosan Toshkent shahri (21,0%), Toshkent (15,1%), Navoiy (9,5%), Qashqadaryo (8,6%), Farg`ona (7,2%), Andijon (7,1%) va Samarqand (6,7%) viloyatlari hisobidan shakllangan bo`lib, juda katta bo`lmagan ulushi esa Jizzax (1,8%), Surxondaryo (2,0%) va Xorazm (2,5 %) viloyatlariga to`g`ri kelmoqda.
2016 yilda hududlar kesimida sanoat ishlab chiqarishning aholi jon boshiga hajmi Navoiy viloyatiga (11395 ming so`m), Toshkent shahriga (9761 ming so`m), Toshkent (5998 ming so`m), Sirdaryo (4421 ming so`m) va Qashqadaryo (3151 ming so`m) viloyatlariga to`g`ri keladi. Aholi jon boshiga sanoat ishlab chiqarishning eng past hajmi esa Surxandaryo (903 ming so`m) va Namangan (1323 ming so`m) viloyatlarida kuzatilmoqda.
Sanoatning yetakchi tarmoqlarini modernizatsiyalash va diversifikatsiyalash, xom-ashyo va yarim tayyor mahsulotlarni qayta ishlashning zamonaviy texnologiyalarini joriy etish, jahon bozorida yuqori raqobatbardosh bo`lgan ishlab chiqarishlarni manzilli qo`llab-quvvatlanishi, ishlab chiqarishlar tarkibida qayta ishlash sanoatining ulushini oshishiga ko`maklashdi.
Agar 2010 yilda, sanoat ishlab chiqarishining umumiy hajmida qayta ishlash sanoatining ulushi 73,8% bo`lgan bo`lsa, 2016 yilga kelib esa 80,3%ga o`sdi.
Sanoat ishlab chiqarishining umumiy hajmida yuqori qo`shimcha qiymat bilan mahsulot ishlab chiqarish hajmi quyidagi sohalarda o`sdi: oziq-ovqat, tekstil, kimyo, farmatsevtika preparatlari va boshqa sohalarda.
Faqat 2016 yilning o`zida, o`tgan yilga nisbatan mahsulot ishlab chiqarish hajmining o`sishi, qayta ishlash sanoatida – 6,4%ni, shu jumladan, asosiy farmatsevtika mahsulotlari va preparatlar ishlab chiqarish bo`yicha – 40,3%ni, kimyo mahsulotlari, rezina va plastmassa buyumlar – 34,4%ni, boshqa nometall mineral mahsulotlar – 20,9%ni, oziq-ovqat mahsulotlari, ichimliklar, tamaki mahsulotlari – 10,8%ni, to`qimachilik mahsulotlari, kiyim-kechaklar, charm mahsulotlari ishlab chiqarish bo`yicha – 9,0%ni tashkil etdi.
Shu bilan birga, so`nggi yillarda neft-gaz korxonalariga sezilarli miqdorda kapital qo`yilmalar sarflanishiga qaramay, 2016 yilda, gaz qazib chiqaruvchi korxonalarda ishlab chiqarish hajmining o`sishi 2015 yilga nisbatan atigi 2,0%ni tashkil etgan, neft qazib chiqarish bilan shug`ullanuvchi korxonalarda esa ishlab chiqarish hajmlari 3,3%ga pasaygan.
Shuningdek, 2016 yilda, koks va neftni qayta ishlash mahsulotlari ishlab chiqarish korxonalarida (2015 yilga nisbatan 97,1%), kompyuter, elektron va optik mahsulotlar ishlab chiqarish korxonalarida (78,4%), avtotransport vositalari, treylerlar va yarimpritseplar ishlab chikarish korxonalarida (50,6%), mashinalar va asbob-uskunalarni ta`mirlash va o`rnatish korxonalarida (96,4%) ishlab chiqarish hajmlari pasaygan, metallurgiya sanoatida esa uncha ko`p bo`lmagan o`sish (101,6%) kuzatilgan.
Iqtisodiyot faoliyat turlari bo`yicha sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish
(foizda)
|
2010 yil
|
2016 yil
|
O`sish sur`ati 2016 yil 2010 yilga nisbatan, foizda
|
|
Jami
|
100,0
|
100,0
|
156,1
|
|
shu jumladan:
|
|
|
|
|
tog`-kon sanoati
va ochiq konlarni ishlash
|
15,0
|
9,6
|
121,0
|
|
qayta ishlash sanoati
|
73,8
|
80,3
|
166,6
|
|
ulardan:
|
|
|
|
|
Ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik qayta jihozlashlar, 2016 yilda sanoat sohasida mehnat unumdorligini o`tgan yilga nisbatan 4,3%ga o`sishini, 2010 yilga taqqoslaganda 1,4 martaga o`sishini ta`minladi.
|
