61
14 – LABORATORIYA ISHI
AVTOMOBILNING YURISH QISMI VA OSMALAR
TUZILISHINI O‘RGANISH
14.1. Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad:
Avtomobillarning yurish qismi va osmalarining tuzilishi, ishlashi
va ularning konstruksiyalarini o‘rganishdan iborat.
14.2. Ish bo‘yicha qisqacha nazariy ma’lumotlar
Avtomobil notekis yo‘ldan harakat qilayotganda g‘ildirak orqali
kuzovga turtkilar uzatiladi. Qabul qilingan turtkilarni kamaytirish va
so‘ndirish avtomobilning yurish ravonligini yaxshilaydi.
Osma – avtomobil harakatlanayotganda uning yurishdagi
ravonligini ta’minlash uchun xizmat kiladi. U kuzov va o‘qlarni
birlashtiruvchi agregatdir.
14.1-rasm. Osma (a) va ko‘ndalang turg‘unlik stabilizatorining
sxemalari:
1-yo‘naltiruvchi qurilma; 2-elastik qism(prujina); 3-so‘ndiruvchi
qurilma(amortizator); 4-ko‘ndalang turg‘unlik stabilizatori; 5-porshen;
6,7-klapanlar; 8-shtok; 9-ustun; 10-rezinali tayanch; M
K
-burovchi
moment; R
T
-tortish kuchi; R
X
-itaruvchi kuch.
62
Zamonaviy avtomobillarga o‘rnatilayotgan osmalarni ularning
kinematik xususiyatlariga qarab ikki turga ajratish mumkin:
1. Nomustaqil – bir g‘ildirakda qabul qilingan turtkilar
ikkinchisiga uzatiladi.
2. Mustaqil – g‘ildiraklarda vertikal harakat vaqtida bog'lanish
yo‘q.
Ikkala turdagi osmalar kinematik xususiyatlariga qarab uch
guruhga bo‘linadi: a) g‘ildirak avtomobilning bo‘ylama o‘qiga tik
tekislikda tebranadi; b) g‘ildirak avtomobilning bo‘ylama o‘qiga
parallel tekislikda tebranadi; d) g‘ildirak avtomobilning bo‘ylama
o‘qiga burchak ostida tebranadi.
Osmalar guruhi avtomobilning oldingi va ketingi o‘qlarida bir
xilda ishlatilib, har xil konstruktiv ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin.
