114
14 - ma’ruza
TO‘YINGAN ANIONITDAN NODIR METALLARNI
DESORBSIYALASH ANIONITNI REGENERATSIYALASH
Reja:
1. Rodanit tuzlari yordamida anionitdan oltinni desorbsiyalash.
2. Tiomochevina yordamida anionitdan oltinni desorbsiyalash.
3. Kislotali va ishqorli qayta ishlash. Tiomochevinani desorbsiyalash.
Kalit so’zlar:
tiomochevina, desorbsiyalash,
regeneratsiyalash,
rodanit tuzlar, tiklovchi moddalar.
Sian eritmalaridan nodir metallarni sorbsiyalash jarayoni natijasida
oltin, kumush va boshqa metallarni sianli anionlarni o’ziga
saqlagan
to’yingan qatron olinadi. To’yingan qatron metall anionlaridan boshqa
rodanid, sianid va gidroksid anionlarini ham o’z ichiga oladi. To’yingan
qatron regeneratsiya jarayoniga yuboriladi.
Regeneratsiya jarayoniga
yuborishdan maqsad qatronga sorbsiyalangan oltin va kumush anionlarini
desorbsiyalash va qatron aktivligini qayta tiklashdan iborat.
Ionitni regeneratsiyalash – sorbsiyalash texnologiyasining eng
murakkab va eng mas’uliyatli qismidir. U turli erituvchilar ishtirokida oltin
va qo’shimchalarni desorbsiyalashdan iborat. Desorbsiya jarayoni dinamik
sharoitda olib borilib erituvchi eritmani qatron bo’ylab o’tkazishga
asoslanib, vertical kalonnalarda olib boriladi. Dinamik usulda qayta ishlash
kam elyuent(eritma) sarfi bilan yuqori desorbsiyalash
darajasiga erishish
imkonini beradi.
Qatrondan sorbsiyalangan anionlarni desorbsiyalash oltin va
kumushga nisbatan yuqori selektivlikka ega bo’lgan
eritmalar yordamida
olib boriladi.
Desorbsiya jarayonida bir qancha eritmalardan foydalanilishi mumkin.
Ilmiy tadqiqot va izlanishlar shuni ko’rsatadiki, nodir metallar anionlarini
desorbsiyalashda rodanid qoldig’ini saqlagan tuzlar samarali natija berishi
aniqlandi. Oltinni to’liq va tez desorbsiyalashda 10-25g/l NaOH saqlagan
115
ammoniy rodanidning konsentrlangan 3-5n li eritmasi ishlatish tavsiya
etiladi. Desorbsiya jarayoni anion almashinish reaksiyasi orqali boradi:
Grafikdan ko’rinib turibdiki 1 hajm qatronga 14
hajm eritma sarf
boladi, lekin oltinning asosiy qismini eritmaning asosiy qismlarida eritib
olish mumkin. Oltindan
boshqa eritmaga kumush, mis, nikel, kobalt va
temir sianid ionlari ham o’tadi.
Rodanid tuzlarining asosiy kamchiligi bu qatronning rodanid
ko’rinishiga o’tishidir. Bunday qatronning ishlatishi
texnik va iqtisodiy
jihatdan maqsadga muvofik bo’lmaydi. Natijada qatrondan rodanid ionini
desorbsiyalashga va boshqa ko’rinishga o’tishga to’g’ri keladi. Rodanid
ionlarini desorbsiyalashda bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
Qatron bu jarayonda rodanid ko’rinishida o’tadi. Qatrondan rodanid
tuzlari yordamida oltinni desorbsiyalash grafigi quyidagicha:
