FOR opеratori. For sikl opеratorini takrorlanishlar soni
oldindan aniq boʻlganda ishlatish maqsadga muvofiqdir. For
opеratorining takrorlanishini, undan oldin bеrilgan oʻzgaruvchi
aniqlaydi.
For sikl opеratorini yozish uchun quyidagi kеtma – kеtliklarni
bajarish lozim:
1. Kursorni dastur kiritish kеrak boʻlgan boʻsh joyga qoʻyiladi.
2. Dasturlash panеlidan For Loop (sikl For) tugmasi bosiladi.
3. For opеratorining oʻng tamonidan oʻzgaruvchi nomi kiritilib,
ungan kеyin oʻzgaruvchining oʻzgarish diapazoni bеriladi. Sikl
oʻzgaruvchisi sonlar qatori yoki vеktor boʻlishi mumkin. Masalan,
rasmda oʻzgaruvchi qiymatlari vеrgul bilan ajratilgan vеktor qilib
bеrilgan.
4. For opеratori pastidan sikl hisoblashi lozim boʻlgan ifodalar
kiritiladi. Agar siklda bir nеcha ifodalarni hisoblash kеrak boʻlsa,
oldin kursorni kiritish joyiga qoʻyib, kеyin Add Program Line
(Dasturga qator kiritish) yoki “]” (yopuvchi oʻrta qavs) tugmasini
sikl nеchta qatorni oʻz tarkibiga kiritsa shuncha marta bosish kеrak
boʻladi. Kеyin kiritish joylarini kеrakli ifodalar bilan toʻldirib,
ortiqcha kiritish joyi olib tashlanadi.
218
Operatorlardan foydalanish jarayonlarni avtomatlashtirish
imkoniyatini beradi. Bu esa qoʻyilgan masalani tezkor yechish
imkoniyatini beradi.
7.3 MATLAB tizimining imkoniyatlari
Matlabning dasturlash tili sifatida 70-yillarning oxirlarida Nyu-
Meksika universitetida yozilib, matritsalar nazariyasi, chiziqli
algebra, sonlar tahlili kursidan dars berish uchun qoʻllanilgan.
Hozir tizimning imkoniyatlari keng darajada oshgan. Hozirda
Matlab – bu muhandislik va ilmiy hisoblarning yuqori samarali tili
hisoblanadi.
U
matematik
hisoblar,
ilmiy
grafiklarni
vizuallashtirish va dasturlashni ta’minlaydi.
Matlab tizimi koʻproq qoʻllaniladigan sohalar:
matematika va hisoblash;
algoritmlarni qayta ishlash;
hisoblash eksperimenti, modellashtirish imitatsiyasi,
maketlash;
berilganlarni tahlil qilish va natijalarni vizuallashtirish;
ilmiy va muhandislik grafikasi;
amaliyot dasturlarini qayta ishlash.
Matlab – bu shunday interfaol (bevosita) tizimki, undagi asosiy
obyekt boʻlgan massivning oʻlchamlarini aniq yozish talab
qilinmaydi. Bu esa juda koʻp hisoblashlarni (vektor, matritsa
koʻrinishidagi) tez vaqtda yechish imkonini beradi. Shuning uchun,
Matlabda xotirani dinamik taqsimlash evaziga C va C++
tillaridagiga qaraganda amallar bajarish osonroq kechadi. Matlab
tizimi bu ham amaliyot muhiti ham dasturlash tilidir. Tizimning
eng kuchli tomonlaridan biri bu Matlab tilida koʻp marta
foydalaniladigan dasturlar yozish mumkinligidir.
Matlab tizimining yordam lahjasidan foydalanish mumkin va
Adobe Acrobat yordamida PDF formatda chop qilish mumkin.
Adobe Acrobat tahrirlovchisi matnni har xil shriftlarda, grafika va
tasvirlar bilan kitobni oʻqish imkonini beradi.
Matlab tizimida quyidagi amaliy dasturlar paketi mavjud:
Notebook, Symbolic Mathematik, Control Systems Toolbook,
Signal Prosessing Toolbook, Simulink.
219
Matlab tizimining dastur ta’minoti tarkibiga kitob yaratish
uchun yangi vosita qoʻshilgan. Amaliy dasturlar paketi Notebook
shunday vositadir. Amaliy dasturlar paketi Notebook muhitida
yaratilgan hujjat M-kitob deb ataladi. M-kitobda matnlar, Matlab
tizimi buyruqlari va ularning bajarilish natijalari joylashgan. M-
kitobni yaratish yoki tahrirlashda M-book maxsus shablonidan
foydalaniladi. Bu shablon Matlab tizimiga kirish va uni
formatlashni boshqarish imkonini beradi. Amaliy dasturlar paketi
Notebook bilan ishlash uchun M-book tahrirlovchisini yuklash
kerak va yangi M-kitob ochish yoki mavjud M-kitobni tahrirlash
kerak. M-kitobga matn kiritish Word tahrirlovchisida matn
kiritishdan
farq
qilmaydi.
Matlab
tizimi
buyruqlari
va
operatorlarini yozish uchun maxsus kataklardan foydalaniladi. Bu
buyruq va operatorlarni matn ichida ham joylashtirish mumkin va
unda saqlangan fayllar m-fayllar deb ataladi. M-kitob bilan
ishlashda amaliy dasturlar paketi Notebookning quyidagi
buyruqlaridan foydalanish mumkin:
Define Input Sell (kiritish yacheykasini yaratish);
Define AutoInit Sell (avtostart yacheykasini yaratish);
Define Sals Zone (hisoblash sohasini yaratish);
Undefine Sells (yacheykani matnga akslantirish);
Purge Output Sells (chiqarish yacheykasini oʻchirish);
Group Sells (koʻp satrli kiritish yacheykasini yaratish);
Ungroup Sells (yacheykalar guruhini kiritish yacheykasiga
akslantirish);
Xide/Show
Sell
Markers
(yacheyka
markerlarini
yashirish/koʻrsatish)
Toggle Graph Output for Sell (grafika chiqarishni
ta’qiqlash/ruxsat berish);
Evaluate Sell (yacheykani hisoblash);
Evaluate Sals zone (zonani hisoblash);
Evaluate M-book (M-kitobni hisoblash);
Evaluate
Loop
(kiritish
yacheykasini
takrorlashda
hisoblash);
Bring MATLAB to Front (Matlab buyruqlar darchasini 1-
boʻlib koʻrinadigan holga keltirish);
220
Notebook Options (M-kitobdagi hisoblash natijalarini
terminalga chiqarishni boshqarish).
Matlabni yuklash uchun “Пуск” tugmachasi yordamida
“Приложения” bandiga kiriladi va dasturlar roʻyxatidan Matlab
dasturi tanlanadi yoki ishchi stolda Matlab belgisi
ustida
sichqoncha koʻrsatkichini ikki marta bosish kerak. Natijada
quyidagi darcha hosil boʻladi.
7.21-rasm. Matlab dasturining umimiy koʻrinishi
Matlab dasturi quyidagi qismlardan iborat:
1. Sarlovha qatori;
2. Asosiy menyular qatori (File, Edit, View, Graphics, Debug,
Desktop, Window, Help);
3. Qoʻshimcha amallarni bajarish uchun moʻljallangan maxsus
uskunalar paneli (piktogrammalar);
4. “Current Directory”
va “Workspace” darchalari
(“Toolbox”da joylashgan modular bilan ishlash imkonini beradi);
5. “Command History” darchasi (oldin ishlatilgan operatorlarni
koʻrish va ulardan foydalanish imkonini beradi);
221
6. Ishi maydon;
7. “Start” boʻlimi.
|
