187
3.74-shakl.
va vektorlar orasidagi burchak ning turli qiymatlarida turlicha harakatlar
hosil boʻladi.
a)Ilgarilanm a harakatning t ezlik vektori aylanish oʻqiga
p e r p e n d i k u l y a r (
).
Jismning murakkab harakati Aa oʻq atrofidagi
-burchakli tezlikka ega
boʻlgan aylanma va aylanish oʻqiga perpendikulyarl boʻlgan yoʻnalishdagi
v
-
tezlik bilan ilgarilanma harakatlardan iborat boʻlsin (3.75-shakl).
3.75-shakl.
Shakldan koʻrinib
turibdiki, bunday harakat (Aa aylanish oʻqiga
perpendikulyarl boʻlgan P tekislikka nisbatan) tekislikka parallel harakatdan iborat
boʻlib, XI bobda batafsil koʻrib oʻtilgan. Agar A nuqtani qutb deb qabul qilsak, har
qanday tekis harakat kabi qutb bilan birgalikdagi
tezlik bilan ilgarilanma
harakat va qutbdan oʻtuvchi Aa oʻq atrofidagi aylanma harakatdan iborat boʻlar
ekan.
Ilgarilanma harakatdagi tezlik vektori -ni
va
lardan tashkil topgan
aylanish jufti bilan almashtiramiz . Lekin
= , va
=- qiymatda olamiz.
188
Bu holda aylanish juftlarining AP yelkasi v=
'
AP
tenglik orqali aniqlanadi,
bundan
AP=V/
(3.120)
va
vektorlarining yigʻindisi nol boʻladi. U holda
jismning harakatini oniy
Pp oʻq atrofidagi
= burchakli tezlik bilan aylanayotgan
harakatdan iborat
deb hisoblash mumkin. Ushbu natija ilgari boshqa usul bilan aniqlangan edi. P
nuqta S yuzali kesim uchun oniy tezliklar
markazidan iborat ekan,
yana shuni
tahkidlash
lozimki jismning A
a
va Pp oʻqlar atrofidagi
burilishlari bir xil
-
burchakli tezlik bilan sodir boʻlar ekan, ya’ni aylanma harakat qutbga bogʻliq
boʻlmas ekan.
