O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

137
oqimini to‘g‘ridan to‘g‘ri media serverga yuboradi, u yerda multicast 
yoki unicast oqim uchun qayta uzatiladi. Talab bo‘yicha oqimda 
kodlovchi siqilgan faylni yaratadi, so‘ngra u serverdagi tegishli 
katalogga ko‘chiradi.
Ma’lumotlarni siqish – kodlovchining asosiy vazifasidir. Ilgari audio 
yoki video ma’lumotlarni uzatish uchun foydalanilgan siqish formatlari 
faqat oldindan yetkazib berilgan fayllar bilan ishlashi mumkin edi. Bu 
esa tarmoq kanallaridagi kenglik cheklovlari sharoitida, oqim uchun 
mutlaqo yaroqsizdir. Oqim texnologiyasining dastlabki kunlarida har 
bir sotuvchi o‘zining siqish algoritmidan foydalangan, chunki past 
tarmoqli ulanishlarda oqilona ishlaydigan audio va video ma’lumotlarni 
siqish uchun mos standartlar yo‘q edi.
Xalqaro elektraloqa ittifoqi (XEI) tomonidan ishlab chiqilgan va 
zamonaviy paketli tarmoqlarning voqeliklarini hisobga olgan holda 
MPEG va boshqa shu kabi standartlar mavjud bo‘lishiga qaramay, 
raqobat jarayonida shaxsiy ma’lumotlarni siqish texnologiyalari paydo 
bo‘ldi. Hozirgi vaqtda XEI ning H.263 va MPEG-4 siqish algoritmlari 
media mahsulotlarini oqimlashda mavjud bo‘lgan boshqa usullar bilan 
bir qatorda qo‘llaniladi. Ammo ishlab chiqaruvchilar eng yaxshi sifat 
va ishlashni ta’minlaydigan xususiy texnologiyalarni taklif qilishda 
davom etmoqdalar.
Protokollar
. Sifatli oqim olish uchun birinchi navbatda, ulanish 
uzilishlarini minimallashtirish kerak. Bunday holda, uzluksiz ulanish, 
ya’ni uzluksiz ma’lumotlar oqimi alohida paketlar yo‘qolishining oldini 
olishdan ko‘ra muhimroqdir. Uzatishning turli bosqichlarida yo‘qolgan 
paketlar audio yoki video uzatish sifatining biroz pasayishiga olib 
kelishi mumkin, bu esa paketlarni keyinchalik qayta uzatish bilan qisqa 
muddatli uzilishlar paytidagi “tutilish” effektidan ancha yaxshiroq. Shu 
ma’noda, User Datagram Protocol (UDP) oqimli ma’lumotlarni uzatish 
uchun eng yaxshisidir, lekin TCP dan farqli o‘laroq, u ma’lumotni 
tasdiqlash bilan ishonchli yetkazib berish uchun zarur bo‘lgan ulanishni 
o‘rnatmaydi.
Afsuski, xavfsizlik ekran to‘siqlari ko‘pincha UDP grafigini o‘chirib 
qo‘yadi, shuning uchun agar UDP grafigi to‘satdan bloklangan bo‘lsa, 
media pleyer TCP yoki HTTP oqimlariga o‘tishi mumkin. Ba’zan bu 

138
avtomatik ravishda sodir bo‘lishi mumkin. Garchi pleyer sozlamalarida 
afzal qilingan protokolni oldindan belgilash yaxshiroqdir.
Uchinchi sathli kommutatsiya yordamida ma’lumotlarni uzatishdan 
tashqari, mijoz va server o‘rtasidagi o‘zaro aloqani, shuningdek, 
multimedia ma’lumotlarini sinxronlashtirishni ta’minlash kerak. RTSP 
(Real-Time Streaming Protocol) IETF muhandislik muammolari 
guruhining dastur sathi protokoli boʻlib, u pleyer va server oʻrtasidagi 
oʻzaro aloqani, xususan ishga tushirish, toʻxtatish va xizmat koʻrsatish 
maʼlumotlarini uzatish funksiyalarini amalga oshirish imkonini beradi. 
RTP (Real-Time Transport Protocol) spetsifikatsiyasi, shuningdek, 
IETF standarti – multimedia ma’lumotlarini real vaqtda UDP orqali 
uzatish uchun ishlatiladi. Ushbu to‘plamning boshqa protokoli – RTCP 
(Real-Time Transport Control Protocol) – mijozdagi multimedia 
ma’lumotlarini sinxronlashtiradi va serverga ma’lum paketlarning 
yo‘qolishi haqida xabar beradi.
Oqimli media ta’minlovchilari mijoz va server o‘rtasida 
ma’lumotlarni uzatish hamda serverlar o‘rtasidagi aloqa uchun o‘z 
protokollarini ishlab chiqdilar. Masalan, RealNetworks RTCP protokoli 
o‘rniga RDT (Real Data Transport) dan, MMS (Microsoft Media 
Server) serverlari asosida qurilgan Windows Media Technologies 
platformasi esa MSBD (Media Streaming Broadcast Distribution) 
protokolidan foydalanishga o‘tganlar. Siqish texnologiyasiga o‘xshab, 
bu protokollar aniq raqobatdosh ustunliklarni ta’minlamaydi va 
standart protokollar mahsulotning o‘zaro muvofiqligi yo‘lidagi birinchi 
qadam sifatida qaralib, yaqin kelajakda yanada kengroq muvofiqlik 
bo‘lishi kutilayapti. Ayni paytda, xususiy oqimli media texnologiyalari 
o‘z ishlab chiqaruvchilariga faqat qisqa muddatli afzalliklarni berishi 
mumkin va bu biznes faqat media oqimlarini siqish va uzatish uchun 
standart algoritmlarni keng joriy etish sharoitida haqiqatan ham foydali 
bo‘lardi.

Download 6,82 Mb.