pasayadi va o‘limi kuchayadi. Kichik mutatsiyalar ham asta-sekin to‘planib zararli
ta'sir ko‘rsatadi. Mutagen omillar organizmning morfo-fiziologik rivojlanishining
buzi- lishiga olib keladi. Lekin, shu bilan birga bu jarayon evolyusion jarayonning
harakatlantiruvchi omili bo‘lib hisoblanadi.
Populyasiyada yashirin holdagi o‘zgaruvchanlikning katta zahiralari mavjul.
Bu fikrni birinchi bo‘lib, 1927 yilda S.S Chetverikov aytgan. U drozofilaning
tabiiy populyasiyasida genotipik geterozigotalikni o‘rganish
asosida shunday
xulosaga kelgan. Inbriding usulida bu populyasiyaning 239 ta urg‘ochi drozofilani
tekshirib. ularda 32 ta retsessiv mutatsiyalar yashirin geterozigota holatda
mavjudligini aniqladi. M.Rods gomonidan esa makkajo‘xorining bir qancha
navlarini o‘rganish natijasida geterozigota holatidagi retsessiv mutatsiyalar topildi.
Ularning ko‘pchiligi zararli bo‘lib (o‘simtalar sariqligi, endosperm deffektligi,
urug‘larning murtaklari bo‘lmasligi), ba'zilari letal ta'sir ko‘rsatishi
mumkin
bo‘lgan, lekin retsessiv holda bo‘lgani uchun ham fenotipda namoyon
bo‘lmasligini aniqladi.
Har bir populyasiyada ham retsessiv mutatsiyalar mavjud bo‘lib, ular faqat
gomozigota holatidagina fenotipda namoyon bo‘ladi.
Tur yoshi qancha katta
bo‘lsa, unda shuncha mutatsiya ko‘p to‘planadi. . Ya'ni genotipik o‘zgaruvchanlik
turning yoshiga to‘g‘ri proporsional ravishda oshadi.
Populyasiyada geterozigota holatidagi mutatsiyalarning katta zaxirasining
bo‘lishi uning genetik tarkibining o‘zgarishi asosida moslanuvchanligini oshiradi.
Shunday qilib, geterozigotalik populyasiyaning plastikligini ta'minlovchi muhim
biologik ahamiyatga ega.
Bundan tashqari, geterozigotalikning boshqa afzalligi
ham bor. Ya'ni, geterozigotalikning geterozis samarasi yuzaga kelib ularning
hayotchanligi va mahsuldorligi oshadi.
Populyasiyalardagi genetik gomeostaz mexanizmlaridan
biri ularning
polimorf tuzilishidir. Polimorfizm bitta populyasiya arealida bir vaqtning o‘zida
ikki yoki undan ortiq genotipik va fenotipik farqlanadigan formalarning bo‘lishidir.
Polimorfizmning eng yaxshi o‘rganilgan turi grechixa o‘simligidagi geterostiliya
hodisasidir. Populyasiya geterostiliya o‘simliklarining bo‘lishi chetdan
changlanishning sabablaridan biri bo‘lib uning hayotchanligini oshiradi.
Polimorfizm hodisasi grechixadan tashqari primula, kunjut kabi o‘simliklarda ham
yaxshi o‘rganilgan Populyasion polimorfizm tabiiy
tanlanish orqali boshqarib
turiladi.
