• Xardi - Vaynberg qonuni
  •  Populyasiyalardagi genetik o‘zgarishlar




    Download 1,32 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet98/106
    Sana27.05.2024
    Hajmi1,32 Mb.
    #255327
    1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   106
    Bog'liq
    BIOLOGIYA

    18.2. Populyasiyalardagi genetik o‘zgarishlar 
    Organizmlar evolyusnyasi populyasiyalarda doimiy ravishda bir genotipning 
    ikkinchisi bilan almashuvi asosida yuz beradi. Populya- siyalardagi genetik 
    o‘zgarishlar esa mutatsion na kombinatsion o‘zgaruvchanlik tufayli sodir bo‘ladi. 
    Har bir populyasiya ma'lum genofond, xromosomalar to‘plami bilan 
    belgilanadigan genetik tarkibiga ega. Genetik tarkib esa uning xususiyatlarini 
    belgilaydi. Populyasiyalarning shakllanishi va uning genetik tarkibiga ko‘p omillar 
    ta'sir etadi. Jumladan, tanlash yo‘nalishi va intensivligi, organizmlarning ko‘payish 
    usuli, migratsiyasi, mutatsion o‘zgaruvchanlik xarakteri, izolyasiya turi va 
    boshqalar. Bulardan asosiysi tanlash hisoblanadi. Shu bilan birga, genetik jarayon 
    va populyasiya tarkibiga o‘simliklarning ko‘payish usuli katta ta'sir ko‘rsatishi 
    mumkin. Shuning uchun ham o‘zidan va chetdan changlanuvchi o‘simliklar 
    populyasiyasi bir-biridan keskin farq qiladi. 
    Populyasiyaga ta'rif berilganda. bir-biri bilan erkin changlana oladigan 
    o‘simliklar guruhi deyiladi. Agar bir tur o‘simliklari faqat o‘zidan changlansa, 
    chetdan changlanish imkoniyatiga ega bo‘lmasa, bunday o‘simliklar guruhi 
    populyasiya bo‘la olmaydi. Lekin tabiatda faqatgina o‘zidan changlanadigan 
    o‘simliklar bo‘lmay, balki o‘simliklar chetdan ham changlanishi mumkin. Shuning 
    uchun o‘zidan changlanuvchi o‘simliklarda ham genetik axborot o‘zgarishi 
    mumkin. Lekin liniyalarning populyasiyalarga aylanishi juda sekin kechadi, ba'zi 
    navlar hayotida yuzaga kelmasligi ham mumkin. 
    Ko‘pchilik o‘simliklar erkin changlanish va barcha hayvonlar erkin chatishish 
    asosida ko‘payadi. Bunday organizmlarning populyasiyalarida evolyusion jarayon 
    juda murakkab kechadi va ma'lum qonuniyatlarga bo‘ysunadi. 
    Xardi - Vaynberg qonuni 
    1908 yilda ingliz matematigi G.Xardi va nemis vrachi V.Vaynberg bir-biridan 
    mustaqil holda erkin chatishadigan populyasiyalarda geterozigota va gomozigoga 
    organizmlarning tarqalish qonunini yaratdilar. Bu qonunga ko‘ra populyasiyadagi 
    allel genlar juftlari Nyutonning binom tarqalish koeffitsentiga asosan (p+q=1) 
    tarqaladi. Xardi-Vaynberg qonuni har qanday erkin chatishadigan populyasiyalar 


    genotiplari uchun xos bo‘lib. quyidagi hollarda bo‘lishini talab etadi: 
    1) populyasiya cheklanmagan miqdorda bo‘lishi; 
    2) populyasiyaning hamma namunalari bir-biri bilan erkin chang lanishi; 
    3) gomozigota va geterozigota, allel juftlari bir xil hayotchan, mahsuldor va 
    tanlash obekti bo‘lmasligi; 
    4) mutatsiya hollari cheklangan yoki bir xil intensivlikda uchrashi. 
    Bulardan shuni xulosa qilish mumkinki, tabiatda bunday populyasiyalarni 
    yaratishning imkoniyati yo‘q. Shuning uchun Xardi-Vaynberg qonuni faqat ideal 
    populyasiyalar uchun xos. Lekin bu qonun tabiiy populyasiyalarda yuz beradigan 
    evolyusion omillarning buzilishi hollarida, masalan, tanlash, mutatsiya yuz 
    berganda va namunalar soni cheklanganda, genetik o‘zgarishlar dinamikasini 
    o‘rganishda asos bo‘lib xizmat qiladi. 

    Download 1,32 Mb.
    1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   106




    Download 1,32 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



     Populyasiyalardagi genetik o‘zgarishlar

    Download 1,32 Mb.
    Pdf ko'rish