O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN DAVLAT
UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
KIMYO YO`NALISHI
202-GURUH TALABASI
BOYXANOVA SHAXNOZANING
Mavzu: Akkumlyatorlar. Yoqilg`i elementlari. Metallar korroziyasi. Elektroliz
Topshirdi: Sh.Boyxonova
Qabul qildi: G.U.Siddiqov
Kimyoviy energayani elektr energiyaga aylaytiradigan qurilmalar faqat galvanik elementlar o`rinishidagina bo`lib qolmasdan, EYUK ni ishlab chiqarish davomida kimyoviy moddalar sarf qilib ishlaydigan va ish davomida bir necha marta qayta tiklanadigan (tashqi elektr tok manbai yordamida) va o`z ish faoliyatini bir necha yuzlar marta tiklash mumkin bo`lgan qurilmalar — akkumulyatorlarning ahamiyati katta.
Elektr tоki berilganda elektr energiyani kimyoviy energiyaga o’tkazib va aks jarayonda kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantiradigan asbоb — akkumulya-tоr deb ataladi. Qo’rg’оshin akkumulyatоr — sirtida kataklari bоr ikkita qo’rg’оshin plastinkadan ibоrat. Uning bu kataklari suvga qоrilgan PbO bo’tqasi bilan to’ldiriladi. Ikkala plastinka ham shisha yoki guttapercha idishdagi suyultyrilgan sulfat kislоta (zichligi 1,2 gr sm-3) eritmasiga tushiriladi.
Nazariy va amaliy ahamiyati jihatidan juda muhim bo`lgan elektr energiya manbai yoqilg`i bo`lgan elementlarda elektr toki oksidlovchi va qaytaruvchilar orasidagi ta`sirlashuvga asoslangan. Bunday elementlar past temperaturada (25-100°C), o`rtacha temperaturada (100— 500°C), yuqori (500—1000°C) va juda yuqori temperatuda (1000°C dan yuqorida) ishlaydigan turlari ma`lum.
Metallar korroziyasi ham oksidlanish-qaytarilish jarayonidir. Tabiatda ko`p kuzatiladigan temir buyumlarning korroziyasi odatda havo kislorodi yoki kimyoviy jihatdan temir bilan oson reaksiyaga kirishadigan (ya`ni aktiv metallmaslar, kislotalar va boshqalar) moddalar va havo nami ishtirokida yuzaga keladi.
Qizdirib suyuqlantirilgan elektrolit yoki uning suvdagi eritmasi orqali elektr toki o`tganda sodir bo`ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoni elektroliz deb ataladi.
Ma`lumki, har qanday elektrolit eritmasi kation va anionlardan tashkil topgan bo`ladi. Kation va anionlar eritmada tartibsiz harakatda bo`ladi. Agar ana shunday eritmaga musbat va manfiy elektrodlar (anod va katod) tushirilsa eritmadagi ionlar harakati ma`lum tartibga kiradi: anionlar anodga, kationlar katodga tomon harakat qiladi. Kationlar katodga borib, undan elektron oladi, anionlar esa aksincha ortiqcha elektronlarni anodga beradi; katodda qaytarilish, anodda oksidlanish jarayoni sodir bo`ladi.
|