2.Eynshteynning mahsus va umumiy nisbiylik nazariyasi. Lorents
almashtirishlari
3.Massa va energiya orasidagi boglanish. Klassik mehanikaning
qo`llanish chegarasi.
1.Galileyning nisbiylik prinsipi.Bir inertsial sanoq sistemasidan
ikkinchisiga o`tishga imkon beradigan Galiley almashtirishlarini qarab
chiqamiz.
Odatda tinch turgan K sanoq sistemasiga absolyut, to`gri chiziqli tekis
harakatlanayotgan K sanoq sistemasiga esa nisbiy sanoq sistemasi deyiladi.
Faraz qilaylik, koordinatalari
Х,У,Z bo`lgan K absolyut inertsial sanoq
sistemasiga nisbatan tezlik bilan to`gri chiziqli tekis harakatlanayotgan,
koordinatalari
Z
У
X ′
′
′ ,
,
bo`lgan K nisbiy inertsial sanoq sistemasi berilgan
bo`lsin(4–rasm). Boshlangich moment (t=0) va ikkala sistemaning O va O
1
koordinata boshlari ustma–ust tushib, vaqtdan keyin bu sistemalar 4–rasmda
tasvirlangan holatda bo`lsin.
Bu momentdagi M moddiy nuqtaning K va K sistemalarga nisbat
holatini aniqlovchi
r
ga absolyut va
r ′
ga esa nisbiy radius vektorlar
deyiladi.
5–rasm.
K′
nisbiy sistemaning t vaqtda ko`chish masofasi
O
O ′
ga teng bo`lgan
ga ko`chish radius–vektor deyilib, u quyidagiga teng
t
u
r
=
0
22
Agar M moddiy nuqtaning K va
K′
inertsial sanoq sistemalaridagi
koordinalari
Х,У,Z va
Z
У
X ′
′
′ ,
,
bo`lib,
K′
sistema tezligi
u
ning koordinat
o`qlariga bo`lgan proeksiyalari
z
у
x
u
u
u ,
,
bo`lsin. U vaqtda bir inertsial sanoq
sistemasidan ikkinchisiga o`tishga imkon beradigan Galiley almashtirishlari
quyidagicha bo`ladi:
