25
4.1-rasm. Kanallarning ko’ndalang kesimlari: a) – qazimada
в)-ko’tarmada, с) – chuqur qazimada, d) – yarim qazima-yarim ko’tarmada
Oqim barqaror tekis (o’zgarmas tezlik bilan)
harakatlanadigan
kanalning
suv o’tkazish qobiliyati (berilgan kesimdan o’tadigan
suv miqdori) uning ko’ndalang kesimi
parametrlariga va kanal
tubining nishabligiga bog’liqdir. Kanalning suv o’tkazish qobiliyati
(suv sarfi) odatda
m
3
/s yoki
l/s larda o’lchanadi.
Kanal tubining
nishabligi deganda ma‘lum uzunlikdagi kanal uchastkasi tublari
sathlari farqining shu uchastka
uzunligiga nisbati tushuniladi, ya‘ni
i = (Z
1
– Z
2
) /L , bu yerda
Z
1
, Z
2
– uchastkaning bosh va oxirgi
kesimlaridagi
sath belgilari,
L – uchastka uzunligi.
Kanallarning ko’ndalang kesimi trapetsiya, to’g’ri burchakli, egri
yoy, parabola va boshqa shakllarga ega bo’lishi mumkin. Meliorativ
tizimlar sharoitida asosan trapetsiya shaklidagi kanallar ko’proq
barpo etiladi.
Kanal ko’ndalang kesimining shakli, o’lchamlari
va tubining
nishabligi nafaqat uning talab qilingan suv o’tkazish qobiliyatini,
shuningdek kanal o’zanida loyqa-cho’kindilar yig’ilmasligini va
ustuvorligini (yuvilmasligini) ta‘minlashi lozim.
Bu shartlar ularning
gidravlik hisoblarini bajarish jarayonida ta‘minlanadi.
Kanal ko’ndalang kesimining asosiy geometrik parametrlariga
kanal tubining kengligi (
в), kanalning chuqurligi (
Н) va yon sirtining
qiyalik koeffitsienti (
m) kiradi.
Kanal yon sirtining qiyalik
