26
Chekishga boʻlgan talab miqdorini kamaytirishning ikki yoʻli
Jamiyatdagi siyosatchilar insonlar chekishining hajmini kamaytirishga
koʻp harakat qilishadi. Ushbu maqsadga erishishning ikkita yoʻli bor.
Birinchisi, sigareta va tamaki mahsulotlariga boʻlgan
talab egri
chizigʻini oʻzgartirish kerak. Ya’ni istalgan turdagi sigaretalar haqida
ommaviy axborot vositalaridan, televideniyedan chekishni taqiqlaydigan
koʻrsatuvlarni qoʻyish, sigareta qutilariga yozish kerak. Agar bu
muvaffaqiyatli boʻlsa, sigaretalarga boʻlgan talab egri chizigʻi 4 rasm (a)
qismdagidek chapga siljiydi.
Muqobil yoʻllardan biri siyosatchilar sigaretalar
narxini oshirishi
kerak. Agar hukumat sigaret ishlab chiqarishga katta soliq joriy qilsa,
masalan, soliqlar hisobiga sigaretalar narxini oshirish kerak. Yuqori
darajadagi narx chekuvchilarni ular chekadigan
sigaretalar miqdorini
kamaytirishga undaydi. Shu sababdan, bu talabni oshirmaydi. Buning
oʻrniga 4-jadvaldagi (b) qismdagi kabi miqdorni kamaytiradi.
Narxni qanchaga oʻzgartirsak,
chekish hajmi kamayadi va
qanchaga? Iqtisodchilar sigareta narxida qancha oʻzgarish boʻlishi
kerakligi yuzasidan izlanish olib bordilar. Ular aniqlashdiki, narxning
Agar sigaret qutisidagi ogohlantirish chekuvchilarni
kamroq chekishga ishontirsa, talab
egri chizigʻi chapga siljiydi. (a) qismda talab egri chizigʻi D1dan D2ga siljiydi. Bir paketi
2$ boʻlsa, talab miqdori kuniga 20ta sigaretdan 10ta sigaretga tushadi. Natijada oʻzgarish
A nuqtadan B nuqtaga tushadi. Agar sigaret narxiga soliq oshsa, talab egri chizigʻi
oʻzgarmaydi. Bunda talab egri chizigʻida turli nuqtalarda oʻzgarishlarni koʻrishimiz
mumkin. (b) qismda narx 2$dan 4$ga oshganda talab miqdori kuniga 20ta sigaretdan
12taga pasayadi. Natijada oʻzgarish A nuqtadan C nuqtaga koʻchadi.
