Yalpi taklif egri chizigʻining keyns kesmasidagi

454 
R e
2
AS
2
AS
1
AS
3
e
1
e
3

Y
3
Y
1
Y
2
Y
22.5-chizma.
 Yalpi taklif oʻzgarishining AD-AS modelidagi 
muvozanatga ta’siri
. 
Oraliq va vertikal kesmalarda baholar oʻsib borishi bilan kuzatilgan 
yalpi talabning koʻpayishi talab inflyatsiyasi mavjudligini koʻrsatadi. 
Yalpi taklif oʻzgarishining baholarni va ishlab chiqarishni 
muvozanatli darajalariga ta’sirini 22.5-chizma misolida koʻrib chiqamiz. 
Bahodan boshqa omillar ta’sirida yalpi taklifning AS1dan AS2ga siljishi 
natijasida ishlab chiqarish hajmi Y1 dan Y2 gacha kamayadi, baholar 
darajasi esa R1 dan R2 gacha koʻtariladi, ya’ni stagflyatsiya roʻy beradi. 
Boshqa bir vaziyatda, masalan, narxlarga bogʻliq boʻlmagan 
omillardan birortasi oʻzgarib, yalpi taklifning oʻzgarishiga olib kelsin. 
Ya’ni, yerning bahosi pasaysa, korxonalardan olinadigan soliqlar 
kamaysa va natijasida mahsulot birligiga ketgan sarf-xarajatlar qisqarsa, 
unda yalpi taklif egri chizigʻi AS1dan AS3 holatga siljiydi. Bunda 
narxlar muvozanat darajasi P1 dan P3 ga qadar pasayadi va ishlab 
chiqarishning muvozanatli hajmi Y1 dan Y3 qadar oshadi, ya’ni, 
iqtisodiy oʻsish holati roʻy beradi. 
Yalpi taklif va yalpi talab oʻrtasidagi muvozanatning buzilishi 
makroiqtisodiy beqarorlikni keltirib chiqaradi. Jumladan “jahon 
moliyaviy inqirozining yuzaga kelishida asosiy sabab – moliyaviy 
resurslar bilan real ishlab chiqarish hajmi oʻrtasidagi mutanosiblikning 
keskin buzilishi hisoblanishini ta’kidlash lozim. Pul muomalasi 
qonunlaridan ma’lumki, iqtisodiyot sogʻlom va barqaror amal qilishi 
AD 
Р
2
Р
1
Р
3

455 
uchun muomalaga chiqarilayotgan pul massasi bilan tovar va xizmatlar 
ishlab chiqarish real hajmi oʻrtasida muayyan nisbatga amal qilinishi 
lozim. 
Biroq, 
milliy 
iqtisodiyotlarning 
baynalminallashuvi 
va 
globallashuv jarayonlari pul muomalasining amal qilishiga ham oʻz 
ta’sirini oʻtkazib, dastlab ayrim mamlakatlar, masalan AQShda, 
keyinchalik koʻplab mamlakatlarda mazkur qonunga rioya qilishning 
zaiflashuviga, keyin esa uni umuman e’tiborga olmaslikka qadar olib 
keldi”
12
. 
Natijada muomaladagi pul massasi (yalpi talab) tovarlar va 
xizmatlar hajmi oʻrtasida muvozanat buzildi, va moliyaviy inqiroz 
iqtisodiy inqirozga aylandi. 
Shu sababli ham makroiqtisodiy siyosatning asosiy vazifalaridan 
biri makroiqtisodiy muvozanatni ta’minlashdan iboratdir. Bunda yalpi 
talab va yalpi taklifning dinamik muvozanatiga erishish uchun yalpi 
talabni ragʻbatlantirish yoki cheklash siyosati, shuningdek, yalpi taklifni 
ragʻbatlantirish siyosati qoʻllaniladi. 
Yalpi 
talabni 
ragʻbatlantirish 
siyosatining 
koʻrinishlariga 
daromadlarni oʻstirish, soliqlarni kamaytirish, bank kreditlarini 
arzonlashtirish, narxlarni cheklash tadbirlari kirsa, yalpi taklifni 
ragʻbatlantirish siyosatida investitsiyalarni ragʻbatlantirish, ishlab 
chiqaruvchilarga soliq yukini pasaytirish, eksportchilarni qoʻllab- 
quvvatlash va h.k. choralar kiradi. 

Download 7,53 Mb.