XXXII BOB. OCHIQ IQTISODIYOTDA MENDELL-FLEMING MODELI 32.1.Ochiq iqtisodiyot tushunchasi va uning koʻrinishlari.
Bundan oldingi mavzularda koʻrdikki, dunyoning hech bir
mamlakati tashqi iqtisodiy aloqalar va munosabatlardan uzilgan holatda
emas. Shu sababli toʻliq makroiqtisodiy model oʻzida ham ichki, ham
tashqi bozorlarda amalga oshirilayotgan operatsiyalarni mujassam etishi
lozim.
Toʻliq makroiqtisodiy model-ochiq iqtisodiyot modelidir.
Ochiq iqtisodiyot- shunday iqtisodiyotki, u:
a) mamlakat ishlab chiqarayotgan tovarlari va xizmatlarining
ma’lum bir qismini eksport va import qilishini;
b) mamlakat jahon moliya bozorlarida kredit olishi va kredit
berishini anglatadi.
Agar yopiq iqtisodiyot sharoitida barcha ishlab chiqarilgan tovarlar
va xizmatlar ushbu mamlakat ichkarisida sotilsa va barcha xarajatlar uch
qismga: iste’mol, investitsiya va davlat xarajatlariga boʻlinsa, ochiq
iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan mahsulotning sezilarli qismi chet elga
eksport qilinadi. Bunda ishlab chiqarilgan mahsulotlarga xarajatlarga
toʻrtinchi unsur sifatida mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlar va
xizmatlarning eksporti (chet elliklarning mamlakatimizda ishlab
chiqarilgan tovarlar va xizmatlarni sotib olishga qilgan xarajatlari) ham
kiritiladi.
Kichik ochiq iqtisodiyot va katta ochiq iqtisodiyot oʻzaro
farqlanadi.
Kichik ochiq iqtisodiyot – katta boʻlmagan mamlakat
iqtisodiyotidir. Kichik ochiq iqtisodiyot modeli kapital harakati schyoti
va joriy operatsiyalar schyotini oʻz ichiga oladi. Bunday iqtisodiyot
jahon bozorida katta ulushga ega emas va jahon foiz stavkasiga amalda
ta’sir koʻrsata olmaydi. Kichik ochiq iqtisodiyot jamgʻarmalari va
627
investitsiyalari-jahon jamgʻarmalari va investitsiyalarining juda kichik
miqdorini tashkil etganligi sababli jahon moliyaviy bozorlaridagi shart-
sharoitlarga koʻra belgilangan jahon foiz stavkasi bu iqtisodiyotda
belgilab berilgan (ekzogen) koʻrsatkich sifatida qabul qilinadi.
