|
Ko’paytirishni o’rgatishda amallar bajarish metodikasining umumiy masalalari
|
| bet | 9/9 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 0,52 Mb. | | #110687 |
Bog'liq Kurs shi Abdrimova Yulduzxon123 FAVQULODDA VAZIYATLAR HUDUDIDA QUTQARUV ISHLARINI TASHKIL ETISH, Юкори хароратдан курс иши, Elektr jixozlaridan foydalanishda xavfsizlik texnikasi, Badiiy tahlil asoslari, Кон аэрологияси, кон транспорти тест(Lotincha), Fizika 2016 variant, praktika 1, 6-mavzu (1), Document (1)3.1 Ko’paytirishni o’rgatishda amallar bajarish metodikasining umumiy masalalari.
Jadvalda ko’paytirish va bo’lish matematika o’qitishning muhim vazifalaridan biridir. Jadval asosan 2-sinfda tuzilib, 3-4-sinflarda minglik va ko’p xonali sonlarga tadbiq qilinadi. Jadvalni tuzish quyidagi reja asosida olib boriladi:
1)Bir xil ko’rinishlarni qo’shish. Masalan: 5*3=5+5+5=15
2)Namuna misol asosida boshqa ko’pytirishlarni bajarish.
Masalan: 2*3=6, 2*4 ni toping. Uni 2*3+2=6+2=8 ko’rinishida hisoblash o’rgatiladi.
3)Ko’paytirishning qo’shishga nisbatan taqsimot xossasidan foydalanish.
4)Ko’paytirishning o’rin almashtirish xossasidan foydalanish.
3*7=7*3
O’zgarmas songa ko’paytirish va bo’lim jadvali quyidagicha tuziladi. Masalan: 4*4=16, 4*5=20, 4*6=24, 4*7=28, 4*8=32, 4*9=36 yonidan 5*4, 6*4, 7*4, 8*4, 9*4 ni hisoblash topshiriladi:
16:4= 20:4= 24:4= 28:4= 32:4= 36:4= yonidan 25:5, 24:6, 28:7, 32:8, 36:9 topshiriqlari beriladi.
Tushuntirishda buyumlarning rasmlari, sonli figuralar, kv.sm, kv.dm, kartondan qirqilgan uchburchaklardan foydalanish kerak.
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ko’paytirishjadvalinituzishucun 10x10 takatakolinadivaunio’tkazishdato’g’rito’rtburchakdanfoydalanishmumkin.
Jadval bilan ko’paytirish va bo’lishni o’rgatish
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
2
|
|
|
|
|
++
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
++
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
++
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
++
|
|
|
|
|
6
|
|
|
|
|
++
|
|
|
|
|
7
|
|
|
|
|
++
|
|
|
|
|
8
|
++
|
++
|
++
|
++
|
++
|
|
|
|
|
9
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ko’paytirish jadvalini mustahkam esda saqlash uchun quyidagi jadvalni yodda bilish talab qilinadi. 2-3 yozilmaydi, chunki u oldingi jadvalda bor. Ko’paytirishning o’rin almashtirish xossasini bilish yetarlidir.
2=2
3*2 3*3
4*2 4*3 4*4
5*2 5*3 5*4 5*5
6*2 6*3 6*4 6*5 6*6
7*2 7*3 7*4 7*5 7*6 7*7
8*2 8*3 8*4 8*5 8*6 8*7 8*8
9*2 9*3 9*4 9*5 9*6 9*7 9*8 9*9
Ko’paytirish va bo’lish jadvallarini tuzilgandan keyin nol bilan ko’paytirish va bo’lish hollari qaraladi. Masalan,
0*5=0+0+0+0+0, umuman 0*6=0 qoidalari kelib chiqadi. Bunda
0:5=0 va 0:a qoidalari kelib chiqadi.
Jadvaldan tashqari ko’paytirish va bo’lish
Bu quyidagi tartibda tushuntiriladi.
1.Sonni yig’indiga ko’paytirish va yig’indiga nisbatan taqsimot qonunini o’rgangandan keyin yig’indini songa bo’lish xossasi qaraladi. Masalan, (3+2)*4 ni tushuntirish uchun doirachalardan foydalanish mumkin. (3+2)*4=4*5=20 yoki (3+2)*4=3*4+2*4=12+8=20 ko’rinishida hisoblab chiqiladi.
Shu rasmning o’zidan yig’indini songa bo’lish qoidasi keltirib chiqariladi. Bunga 12 va 8 sonidan yig;’indisini 4 ga bo’lish ham ikki xil usul bilan beriladi.
(12+8):4=12; 4+4:4=3+2=5 24:4=6
Bunda yana quyidagi kvadratchalar bilan berilgan mashqlarni ham bajartirish mumkin. Masalan,
(7+5)*4=…*…+…*…, 2*(10+6)=…*…+…*…,
8*5+7*5=(…+…)*…, 6*3+4*3=(6+4)*3.
2.Jadvaldan tashqari ko’paytirish va bo’lishda eng avvalo nol bilan tugaydigan sonlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Masalan,
20*4 90:3
2 o’nlik * 4+8 o’nlik 9 o’nlik : 3=3 o’nlik
20*4=80 90:3=30
Shundan keyin 2 xonali songa ko’paytirishda uni o’nlik va birliklarga ajratib ko’paytirish holi qaraladi. Masalan,
12*3=(10+2)*3=10*3+2*3=30+6=36
Ko’rgazmali tushuntirish uchun 12 tadan kvadrat bo’lgan 3 ta poloska olib hisoblanadi.
Endi bir xonali sonni 2 xonali songa ko’paytirish holi qaraladi.
3*15=3*(10+5)=3*10+3*5=30+15=45 va 3*15=15*3 misollari tushuntiriladi.
X U L O SA
Matematika o’qitishda tashkil etilgan iqtisodiy masalalarni yechish o’quvchilarning matematik bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirish, misol va masalalarni yechishni mashq qilish, matematikaning hayot bilan bog’liq bo’lgan tomonlarini tushunishlariga imkon beradigan faoliyat turlaridan biridir.
Hozirgi paytda yangi axborot va pedagogik texnologiyalar rivojlangan bir paytda boshlang’ich sinf o’quvchilarini majburiy itoatkorlikka asoslangan an’anaviy usulda o’qitish emas, balki o’quvchilarning o’qishga, bilim o’zlashtirishga bo’lgan ongli munosabatini tarbiyalashni amalga oshirishga qaratilgan o’qitishning noan’anaviy shakllarini ta’lim jarayoniga tadbiq etishdek muhim vazifalar qo’yilgan.
Masala ustida og’zaki ishlagandan keyin masala mazmunini matematik atamalar tiliga o’tkazish kerak va uning matematik tuzilishini qisqa yozuv shaklida ifodalash kerak.
Shuni nazarda tutish kerakki, hamma hollarda ham qisqacha yozishni bajarish bilan birga masala sharti analiz ham qilinadi. Qisqacha yozishning vazifasi ana shundan iborat. Haqiqatdan, masalani qisqacha yozish o’quvchi xotirasiga tayanch bo’lib, sonli ma’lumotlarni tushunish va yaratish imkonini beradi, bu ma’lumotlarni masalada nima berilganligini va nimani izlash kerakligini aniqlashga yordam beradi. Shunday qilib matematik masalalar yechish o’quvchilarning matematik bilimlarini rivojlantirish usullaridan biri sifatida qaralishi lozim. Shu bilan birga murakkab va qiziqarli masalalar o’qitish samaradorligini oshirishning eng yaxshi usullaridan biri sifatida bo’lishi ham mumkin. Shu sababli boshlang’ich sinf matematika darslarida masalalar yechish usullarini to’g’ri tashkil etish, undan oqilona foydalanish, masalaning turli shakllarini tashkil etish va unda turli didaktik vositalardan imkon darajasida foydalanish ta’lim samaradorligini oshirishning muhim omillaridan biri sifatida qaralmog’i maqsadga muvofiqdir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -T., 2014.
Alixonov S, “ Matematika o’qitish metodikasi “ Toshkent.: “O’qituvchi” 2001-yil
Аlixonov S, “Boshlang’ich sinflarda matеmatika o’qitish mеtodikasi”,- Namangan: “Мaruzalar to’plami”, 2010-yil
Bikboyeva A. U, Yangiboyeva E, “ Matematika 1-4 sinflar uchun “ Toshkent.: 2003-yil
https://jdpu.uz/wp-content/uploads/2020/01/Boshlangich-sinflarda-matematika-oqitish-metodikasi.pdf
https://jdpu.uz/wp-content/uploads/2020/01/Boshlangich-sinflarda-matematika-oqitish-metodikasi.pdf
www.ziyo.uz
www.edu.uz
www.ziyonet.uz
~ ~
|
| |
