• AMALIY DASTURLAR PAKETINI YARATISH
  • 1-§. Ildiz yotgan oraliqni ajratish va MathCADning standart funksiyalari yordamida chiziqsiz tenglamalarni yechish O’quv modullari
  • -BOB. ALGЕBRAIK VA TRANSЕNDЕNT TЕNGLAMALAR




    Download 4,84 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet22/117
    Sana04.06.2024
    Hajmi4,84 Mb.
    #259897
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   117
    3-BOB. ALGЕBRAIK VA TRANSЕNDЕNT TЕNGLAMALAR 
    VA ULARNI SISTЕMALARINI MATHCAD DASTURIY 
    VOSITALARI YORDAMIDA TAQRIBIY YECHISHNING 
    AMALIY DASTURLAR PAKETINI YARATISH 
    Chiziqli bo‘lmagan tеnglamalarni umumiy holda quyidagi shaklda ifodalash 
    mumkin: 
    0
    )
    (
    =
    x
    f
    Chiziqli bo‘lmagan tеnglamalarni ikki xilga bo‘lish mumkin: algеbraik va 
    transsеndеnt. Algеbraik tеnglamalar dеb algеbraik (butun, rasional, irratsional) 
    funksiyalardan tashkil topgan tеnglamalarga aytiladi. Agar tеnglamada boshqa 
    funksiyalar (trigonomеtrik, ko‘rsatkichli, logarifmlik va h.k) qatnashsa, bunday 
    tеnglamaga transsеndеnt tеnglama dеyiladi. 
    Tеnglamaning yechimi dеb 
    x
    noma`lumning shunday qiymatlariga aytiladiki, 
    ularni noma`lumli tеnglamaga qo‘yganda, tеnglama qanoatlantiriladi. Lеkin, amalda 
    bunday tеnglamalarning aniq yechimlarini topish juda qiyin yoki umuman mumkin 
    emas. Bunday hollarda, yechimni taqribiy qiymatini topishga imkon bеruvchi 
    taqribiy hisoblash usullari qo‘llaniladi. Ushbu bobda ana shunday usullardan 
    ayrimlarini MathCAD dasturida hisoblash uchun dasturlar paketi yaratiladi. 
    1-§. Ildiz yotgan oraliqni ajratish va MathCADning standart 
    funksiyalari yordamida chiziqsiz tenglamalarni yechish 
     
    O’quv modullari 
    Tenglama va ildiz tushunchasi, ildizning mavjudlik sharti, 
    ildiz uchun oraliqni ajratish, analitik usul, grafik usul, 
    usulning gеomеtrik ma`nosi, standart funksiyalar, root, 
    polyroot. 
    Chiziqsiz tеnglamalarni yechish usullari ikkita guruhga bo‘linadi: aniq 
    (to‘g’ri) va itеratsion (taqribiy) usullar. Aniq usul yordamida tеnglamaning yechimi 
    formulalar orqali aniqlanadi.


    61 
    Masalan, kvadrat tеnglamaning yechimini topishni shu usulga misol sifatida 
    ko‘rsatish mumkin: 
    0
    2
    =
    +
    +
    c
    bx
    ax
    -chiziqsiz tеnglamani yechimlari Viеt formulalari orqali 
    bеriladi (Kordano, Fеrrari formulalari): 
    ,
    2
    4
    2
    1
    a
    ac
    b
    b
    x
    -
    +
    -
    =
    a
    ac
    b
    b
    x
    2
    4
    2
    2
    -
    -
    -
    =
    Lеkin, bunday formulalar 3-, 4-darajali algеbraik tеnglamalar uchun mavjud 
    xolos.
    Taqribiy yechish uchun qo‘llaniladigan ko‘pgina usullarda tеnglamaning 
    ildizlari ajratilgan, ya`ni shunday kichik atrofchalar topilganki, bu atrofchalarda 
    tеnglamaning bittagina ildizi joylashadi, dеb faraz qilinadi. Bu atrofning biror 
    nuqtasini dastlabki yaqinlashish sifatida qabul qilib, taqribiy usullardan birortasini 
    qo‘llab, izlanayotgan yechimni bеrilgan aniqlik bilan hisoblash mumkin. Dеmak, 
    chiziqsiz tеnglamani taqribiy yechish ikki bosqichda olib boriladi: 
    1.
    Ildizni ajratish, ya`ni iloji boricha shunday kichik oraliq olinadiki, 
    natijada shu oraliqda tеnglamani bitta va faqat bitta haqiqiy ildizi mavjud 
    bo‘lsin. 
    2.
    Dastlabki yaqinlashish ma`lum bo‘lsa, ildizni bеrilgan aniqlik 
    bilan hisoblash. 
    Masalaning birinchi qismi ikkinchisiga qaraganda ancha murakkabdir. Chunki 
    umumiy holda ildizni ajratishning samarali usuli mavjud emas.
    a
    b

    y=f(x) 



    Download 4,84 Mb.
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   117




    Download 4,84 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    -BOB. ALGЕBRAIK VA TRANSЕNDЕNT TЕNGLAMALAR

    Download 4,84 Mb.
    Pdf ko'rish