O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA-MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
MIRZO UKUG’BEK NOMLI SAMARQAND DAVLAT ARTEKTURA-QURILISH
ISTITUTI
QURILISH FAKULTETI
«QURILISH TEXNOLOGIYASI VA UNI TASHKIL ETISH» kafedrasi
FAN YUZASIDAN O’QUV-USLUBIY
MAJMUASI
“ZAMONAVIY QURILISH MATERIALLARINI ISHLATISH
TEXNOLOGIYASI
(KNAUF butlovchi tizimlari jamlanmasi)”
IV bosqich bakalavr-talabalari uchun,
5340200 – «Bino va inshootlar qurilishi »
3 BO’LIM
ASOSIY NAZARIY MATERIALLAR
Muallif T.F.N. katta o’qituvchi Baxriyev N.F
Самарканд - 2019
2
MUNDARIJA
1 ma’ruza
Kirish. Fanning maqsadi va masalalar yechimi. “Quruq” usulda
pardozlash yo’nalishi va KNAUF firmasi taraqqiyot tarixi,
faoliyatining asosiy yo’nalishlari. Qurilishda “Quruq” usulda
pardozlash texnologiyasining ahamiyati va yning afzalliklari
3
2 ma’ruza
KNAUF butlobchi tizimlari jamlanmasi (KBTJ) tashkil qiluvchi
quruq qorishma mahsulotlar. Quruq qurilish qorishmalarini
ishlab chiqarishda qo’llaniluvchi xom ashyo materiallar, ishlab
chiqarish texnologiyasi haqida
10
3ma’ruza
KNAUF butlobchi tizimlari jamlanmasini (KBTJ) tashkil
qiluvchi qoplama list mahsulotlar. Ishlab chiqarish texnologiyasi,
o’ziga xos xususiyatlari va xossalari.
22
4ma’ruza
KNAUF butlobchi tizimlari jamlanmasini (KBTJ) tashkil
qiluvchi montaj elementlari. Ularning o’ziga xos xususiyatlari va
xossalari.
32
5ma’ruza
Suvoq ishlari texnologiyasi, ishlarini bajarish va ularga
qo’yiladigan asosiy talablar. Suvoqtalab yuzalarni KBTJ quruq
tayyor qorishmalari vositasida qo’lda suvash va pardozlash.
45
6-ma’ruza
Uy-joy devorlari yuzasini gipskarton qoplamalar bilan sinchsiz
(karkassiz) usulda qoplamali pardozlash texnologiyasi. Bino va
inshootlar devorlarini gipskarton qoplamalar yordamida sinch
tortib pardozlash texnologiyasi.
58
7-ma’ruza
Bino va inshootlar ichki maydonlar sathini KBTJ vositasida
pardevorlar bilan to’sish texnologiyasi.
66
8-ma’ruza
Bino va inshootlar shift sathini KBTJ vositasida qoplama shift
usulida pardozlash texnologiyasi. Bino va inshootlar shift sathini
KBTJi vositasida osma shift usulida pardozlash texnologiyasi.
78
3
1- ma’ruza
KIRISH.
FANNING MAQSADI VA MASALALAR YECHIMI. “QURUQ” USULDA
PARDOZLASH YO’NALISHI VA KNAUF FIRMASI TARAQQIYOT TARIXI,
FAOLIYATINING ASOSIY YO’NALISHLARI. QURILISHDA “QURUQ” USULDA
PARDOZLASH TEXNOLOGIYASINING AHAMIYATI VA YNING AFZALLIKLARI
Ma
’ruza rejasi:
1. Kirish. Fanning maqsadi va masalalar echimi.
2. “Quruq” usulda pardozlash yo’nalishi va KNAUF firmasi taraqqiyot tarixi,
faoliyatining asosiy yo’nalishlari
1. Kirish
“
Zamonaviy qurilish materiallarini ishlatish texnologiyasi (KNAUF butlovchi
tizimlari jamlanmasi misolida) fani “Qurilishda ishlab chqarish texnologiyasi”, “Bino va
inshootlarni barpo etish texnologiyasi” va boshqa fanlar qatorida 534200 - “Bino va
inshootlar qurilishi” ta’lim yo’nalishda tahsil olayotgan bakalavr talabalar professional
mahoratini va mutaxasislik layoqatini oshirishda asos bo’luvchi maxsus fanlar sirasiga
kiradi.
KNAUF butlovch tizimlari texnologiyasi qurilish industriyasida jadal suratlar bilan
rivojlanayotgan eng zamonaviy texnologiyalardan biri bo’lib, turli tuman bino va
inshootlarni pardozlashda “Quruq usulda pardozlash texnologiyasi” nomi bilan mashur va
hozirgi davrda butun dunyo bo’ylab ommaviylashib bormoqda.
Hozirgi zamon qurilishida yangi texnologiyalarni qo’llash pardozlash ishlariga
qo’yilayotgan yuqori sifat, tezkorlik va davr talabi bo’lib, bu texnologiya pardozlanuvchi
yuzalarga loy chaplab suvoq qilish ishlaridan voz kechib, “Qurug usulda”, texnologik
amallar va pardozlashga sarflanuvch vaqtni ko’p marotiba qisqartiruvchi yo’nalishni taklif
qiladi. Yani bu texnologiya pardozlanishi talab qilinayotgan yuzalarga zavod dasgohlarida
ishlab chiqarilgan, yuqori sifat va silliqlikdagi tayyor material, va buyumlarni o’rnatishni
taklif qiladi. Bu uslub “KNAUF butlovchi tizimlari” deb nomlanib, u jadal sur’atlar bilan
rivojlanayapti, kundan-kunga takomillashib, yangi materiallar, biriktirish elementlari,
tugunlari, yig’ib o’rnatish asbob uskuna va mashinalarigacha taklif qilayapti. Qaysikim,
pardozlash ishlarini ko’p marta osonlashtirib, unga sarflanuvchi vaqt va xarajatlarni
kamaytiradi, yuqori sifatli, sufta-silliq, go’zal ko’rinishda pardozlangan binolar
ko’rinishiga ega bo’ladi
2. Fannig maqsadi va masalalar echimi
Ushbu fanning asosiy maqsadi tinglovchilarni “KNAUF butlovshi tizimlari”
namunasida zamonaviy “Quruq usulda” pardozlash ishlari texnologiyasi bilan tanishtirish,
bu usul va amallarni o’zlashtirish, O’zbekiston Pespublikasi qurilish sohasidagi va xalq
xojaligidagi turli-tuman maslalarni mohirona echa oluvchi mutaxasislarni tayyorlash.
Fanning asosiy masalasi “KNAUF butlovchi tizimlari” misolida pardozlash ishlari
4
texnologiyasi bo’yicha zamonaviy nazariy bilimlarni va amaliy mahoratni egallashdir.
Ushbu kursni o’qitish bo’lg’usi bakalavr-mutaxasislarga quyidagilarni o’rgatadi:
KNAUF kompaniyasining rivojlanish tarixi, faoliyatining asosiy yo’lalishi (shu
jumladan O’zbekiston Respublikasiga kirib kelishi) bilan tanishuv;
Binolarni “Ho’l” va “Quruq” usulda pardozlash asbob-uskunalari, qurilmalar, o’quv
qo’llanmasi, texnik me’yoriy hujjat va adabiyotlar bilan tanishtiradi;
KNAUF turkimida ishlab chqarilgan pardozbop mahsulotlarning xilma-xil turlari,
o’ziga xos xususiyatlari va ishlatilish sohalarini o’rgatadi;
Gipsli bog’lovchi moddalar ishlab chiqarish texnologiyasi, KNAUF turkimiga
kiruvch quruq holdagi tayyor suvoq kukunlarining xilma-xil turlari, xususiyatlari va
islatilish sohasini ko’rsatadi;
“KNAUF butlovch tizimlari” vositasida “Quruq usulda” zamonaviy pardozlash
texnologiyasi va uning afzalliklarini ko’rsatadi;
“KNAUF bulovch tizimlari” vositasida bino va inshootlar konstruktiv uzasini
pardozlash texnologiyasini o’zlashtirish, uzalarni suvoq qilish va pardozlash
ishlarida hal qilinuvchi asosiy talablarni o’rgatadi;
Uy-joylar devor uzasini mexanizasiyalashtiriltan uslubda suvoq qilish va bunda PTF
rusumli suvoq qoishma-loy tayyorlas va purkagich mashinasidan foydalanish
texnologiyasi o;zlashtiriladi;
Uy-joy devorlari uzasini gipskarton xontaxta listlar yordamida sinchsiz (karkassiz)
uslubda pardozlash texnologiyasini o’zlashtirish;
Uy-joy devorlari uzasini gipskarton xontaxta listlar yordamida sinchli (karkas)
uslubida pardozlash texnologiyasini o’zlashtirish;
Uy-joylar ichki konstrukc’iyalari yuzasini pardozlashda talab qilinuvchi umumiy
talab va tavsuyalar;
Uy-joylar sathini xonalarga bo’lishda qatlamdevorlar (peregorodka) o’rnatishda
KNAUF butlovch tizimlaridan foydalanish texnologiyasi;
Uy-joylar shiftini KNAUF butlovchi tizimlari yordamida osma va qoplama xontaxta
listlarda pardozlash texnologiyasini o’zlashtirish;
Uy-joylar sathida egri chziqli va qavariq usalar hosil qilish va ularni KNAUF
butlovchi tizimlari yordamida pardozlash texnologiyasi;
3. KNAUF kompaniyasining taraqqiyot tarixi
KNAUF kompakompaniyasiga aka-uka Knauflar Olmoniyada 1932 yilda asos
solishgan. Hozirgi kunda bu kompaniya qurilish materiallari ishlab chiqarish bo’yicha
jahonda va MDH davlatlarida etakchi o’rinni egallaydi. KNAUF konserni bir qator
moliyaviy va sanoat gruhlaridan tashkil topgan. KNAUF ning MDH gruhi eng yirik sanoat
konserni hisoblanib, hozirgi kunda 50 dan ortiq gips xom ashyosi, qurilish materiallari va
marketing bo’limlariga ega bo’lib unda 6 mingdan ortiq ishchi-xodimlar faoliyat
ko’rsatadi. KNAUF ishlab chiqarish korxonalari yuqori darajada avtomatlashtirilgan.
Ouvrupodagi eng yirik KNAUF gipsokarton xontaxta qoplamalari ishlab chiqarish
korxonasida 800 dan kamroq ishchi-xodim ishlaydi, lenik bu korxona 1991 yilda sobiq
Sovet Ittifoqida ishlab chiqarilgan qurilish mahsulotlaridan 4 baravar ko’proq mahsulot
ishlab chiqarish quvvatiga ega. Knauf korxonalarining hammasida qatiy sifat nazorati
5
o’rnatilgan. U MDH davlatlaridagi amaldagi barcha me’yoriy hujjatlar, davlat
standartlariga, SHNK va Ourupo DIN (evrostandart) lariga mos keladi. Bu korxonalarda
ishlab chqarilgan mahsulot oddiygina qurilish ashyosi bo’lib qolmay, balki turli
maqsadlarga mo’ljallangan binolarni ichki va tashqi pardozi tizimida bir vaqtning ozida
bir necha masalalarni hal qiluvchi jamlanma tizimdir. Siz uylaringizda qulay va ish
joyingizda
engil
faoliyat
ko’rsatishingiz uchun KNAUF butlovchi tizimlari
texnologiyasidan to’gri foydalanishingiz muhim ahamiyatga ega.
KNAUF kompaniyasining korxonalari jahonning 40 dan ortiq mamlakatida joylashgan.
Ovrupo, Osiyo, Afrika AQSH va Janubiy Amerika mamlakatlarida 150 dan ortiq
korxonalari faoliyat ko’rsatib kelmoqda. KNAUF kompaniyasining bir yillik aylanma
mablag’I 5.5 mlrd.evrodan ortiq. MDH va Mo’gilistonda 46 ta (shu jumladan marketing
xizmati) KNAUF kompaniyasi korxonalari faoliyat ko’rsatib kelmoqda.
4. KNAUF kompaniyasi faoliyatining asosiy yo’nalishlari
KNAUF korxonalari pardozlash materiallari ishlab chiqarish bilan birga KNAUF butlovch
tizimlari jamlanmasini taklif qilishadi, bu jamlanma asosida bino va inshootlar pardoziga
doir har qanday vazivani sivatli va to’liq hal qilish mumkin bo’ladi. KNAUF butlovch
tizimlari jamlanmasi yordamida qurilish-pardozlash ishlaridagi har qanday masalani
maksimal darajada echimini topsa bo’ladi.
Sartli belgilarini keltiramiz:
S-bu jamlamaga kiruvchi qatlamdevorlar, va shu qatlamdevorni butlovchi barcha
elementlar (ipidan-ignasigaca) to’plami kiradi. Masalan: S111-(KNAUF gipsokarton
listlari GKL)dan bir qatlamli metal sinch-karkasga maxkamlangan qatlamdevor
(peregorodka).
P-KNAUF butlovchi tizimlari jamlanmasi yordamida yig’iluvchi osma shift
(potolok)lar turkimi. Masalan: P113(P213)- gipsokarton yoki gipstolali xontaxta listlardan
metal va yog’och karkaslarga osib qoplangan shift(potolok) bo’lib, shu shiftni tiklash
uchun zarur bo’lgan barcha elementlar (ipidan-ignasigacha) shu jamlanmada mujassam
bo’ladi.
KNAUF butlovchi tizimlari jamlanmasi quyidagilardan iborat:
asosiy materiallar va buyumlar;
qo’shimcha-yordamchi materiallar;
mashina va mexanizmlar;
texnik kuzatuv-ko’maklashuv moslamalari;
o’qitish-q’rgatish, ko’rsatish;
reklama-targ’ibot-tashviqot.
KNAUF butlovchi tizimlari jamlanmasi dinyoning 50 dan ortiq mamlakatlarida
o’zining ishlab chiqarish korxonalariga ega bo’lib, bu korxonalarda ishlab
chiqarilgan butlovchi qisimlar butun dunyo bo’ylab tarqalgan. Masalan: eng kata
korxonalar Olmoniya federasiyasida, Russiya federasiyasida, Yunon(Gresiya),
Ukraina, Moldova va Q’zbekistonda faoliyat ko’rsatadi. Bu mamlakatlarda ishlab
chiqarilgan KNAUF butlovchi tizillariga kiruvchi elementlar nemis standartlariga
to’liq javob berishi bilan bir qatorda Russuya GOST lariga, sh jumladan Qzbekiston
6
SHNK lariga ham moslangan bo’lib, shu meyoriy hujjatlar talabiga to’liq mos
keladi va sifat jihatidan to’liq kafolatlangan.
QURILISHDA “QURUQ” USULDA PARDOZLASH ISHLARINING AHAMIYATI
VA UNING AFZALLIKLARI
Ma’ruza rejasi:
1. Qurilishda “Quruq” usulda pardozlash ishlarining mohiyati, ahamiyati va yning
afzalliklari.
2. «QURUQ» qurilish pardozlash uslubi KNAUF butlovchi tizimlari jamlanmasi
mahsulotlarini pardozlash ishlarida qo’llash:
3. “Osma” shiftlar.
4. Qatlamdevor (peregorodkalar) o’rnatish.
5. Yigma va quyma shoxsufa (pol) to’shamalari.
“Quruq” usulda pardozlash uslubi bu zamonaviy texnologiyalar, sifatli mahsulotlat va
materiallar jamlanmasi, istemolchilarga oldindan kafolatlangan xizmatlar turkimidir. Bu
texnologiyanig afzalliklari quyidagilar:
- qurilis-parozlash ishlarida “ho’l-nam” va “loy chaplash-isqirt” jarayonlardan qisman
vos kechiladi;
- mehnat unumdorligi oshiriladi, jarayonning ijtimoiy ko’rkamligi oshirilib, vaqt
tejamkorligi ta’minlanadi;
- butlovchi materiallarning deyarli barchasi zavod sharoitida ishlab chiqarilib, bunda
ishlov berilayotgan konstruksiya pordoz sifatini ta’minlashda ish bajaruvchining roli
maksimal darajada kamaytiriladi;
- maksimal darajada qo’l mehnati qisqartirilib, pardozlash ishlarida yuqori sifat va
mehnat unumdorligiga erishiladi;
- texnologiya buyurtmachi va quruvchi-pudratchi uchun ham manfaatli bo’lib
ymumdavlat ahamiyatiga ega bo’ladi.
2. Qurilishda “Quruq” usulda pardozlash ishlarining mohiyati, ahamiyati va yning
afzalliklari
Hozirgi zamon qurilish industriyasida yangi zamonaviy texnologiyalarni qo’llash,
ayniqsa pardozlash ishlarida sifat va samaradorlik talablaridan kelib chiqadi. Ma’lumki har
bir texnologik jarayon biror bir ishni bajarish uslubidir va bu uslub amallar yigindisidan
7
tashkil topadi. Texnologik jarayonni jadallashtirish uchun, uni tashkil qiluvchi amallar
sonini qisqartirish yoki ish unumdorligini oshirish talab qilinadi. Bu masalani pardozlash
ishlari texnologiyasi darajasida qaraydigan bo’lsak ko’zimiz qora tinib, boshimiz aylana
boshlaydi. Chunki pardozlash ishlari texnologik jarayoni qurilishda eng murakkab, qo’l
kuchiga tayangan, quruvchining yuqori mahoratiga bog’liq, hol va nam, chang-to’zon
bilan bog’langan bo’limdir.
Pardozlash ishlari va ularni amalga oshirish texnologiyasi qaysi amallardan tashkil
topgan va ularni qanday qilib jadallashtirish mumkin? Pardozlash ishlari deb - bu qurib
| 