12
4.
Pertseptiv qobiliyat - o’quvchi va talabaning qalbiga yo’l
topa olish, o’z
navbatida uni qalban his etib, o’zining o’rniga qo’yib ko’ra bilish, yoshlarni ruhiy-
ma`naviy olamini o’rganish, unga ob`ektiv baho berish, bolani psixologik xususiyatini
bilgan holda uning kayfiyati,
hissiyoti, diqqati va boshqa psixik jarayonlarini o’rganib
borish o’qituvchining pertseptiv qobiliyatini tashkil etadi.
5.
Informatsion qobiliyat - o’quv-tarbiya jarayonining boshi, ya`ni boshlanishi
hisoblanib, o’qituvchining qanchalik axborot ola bilish qobiliyati, uni atroflicha o’rganib,
tahlil etib, o’quvchi va talabaning yoshi, ongi, dunyoqarashiga mos ravishda etkazib bera
olishida o’z ifodasini topadi. Bunda qaytar aloqa va uning samaradorligi o’qituvchining
informatsion qobiliyati darajasini belgilaydi.
b
. Didaktiv qobiliyat - o’quvchi va talabani bilim olishga bo’lgan qiziqishlarini
aniklash, mustaqil fikri, mantiqiy va analitik tafakkuri asosida egallayotgan bilim, ko’nikma va
malakalarini o’rganib borishi, bu jarayonda egallayotgan bilimlar qay darajada ko’nikma va
malakalarga aylanayotganligi muhimdir. O`qituvchnning yana bir
didaktiv qobiliyatiga uning
dars jarayonini kuzata bilish va tahlil qila olishi kiradi. Didaktiv qobiliyatning yana bir
o’ziga xos xususiyati o’qituvchining bilimdonligi, zehnining o’tkirligi, ijodkorlngida
ko’rinadi. Didaktiv qobiliyat o’qituvchining informatsion qobiliyati asosida rivojlanib boradi.
7.
Yo’naltiruvchi qobiliyat — motivlar va motivatsiya bilan bog’liq bo’lib, erkin fikr,
qiziqish, havas, intilish va orzu bilan uyg’un holda bo’ladi.
8.
Safarbar etuvchi qobiliyat — bugungi davr rivoji va talabidan kelib chiqib,
o’qituvchini
iqtisodiy,
siyosiy,
mafkuraviy,
ijtimoiy
va
kasbiy-madaniy
munosabatlarning
naqadar dolzarbligi, echimini kutayotgan muammolarni hal etishning
zarurligi, nazariy-metodologik bilimlarni amaliyot darajasiga olib chiqishning o’ta
muhimpigini anglab etish bilan bog’liq ravishda hal etiladi.
9.
Rivojlantiruvchi qobiliyat — ta`lim-tarbiya rivojining uygunligida amalga
oshib, bunda o’qituvchi o’quvchini hissiy-irodaviy, didaktiv yo’naltiruvchi, safarbar
etuvchi, yangilikka intiluvchanlik va ilmiy-ijodkorlik qobiliyatlarini
aniq sistemada
maqsadli ravishda rivojlantira olish qobiliyati bilan ifodalanadi.
10.
Kreativ qobiliyat - bu o’qituvchining alohida o’ziga xos qobiliyati bo’lib, o’z
ongida yangi tushunchalarni o’rganish, uni tahlil etishdan boshlanib, yangilikka intilish,
o’z sohasi bo’yicha axborotlarni to’plash, uni alohida dastur holiga keltirib, ta`lim va
tarbiya jarayoniga tatbiq eta olish bilan belgilanadi.
11.
Gnostik (tadqiqotchilik) qobiliyat - o’qituvchining izlanishga, ijodiy mehnatga,
ilm-fanga qiziqishga, muammolar echimida maqsad va vazifalar qo’ya bilishga,
ahamiyatiga qarab ilmiy-amaliy faktlarni to’shlay olishga, muayyan ilmiy faraz echimini
topishga, ilmiy tadqiqotchilik ishi bilan shug’ullanishga, ilm asosida bilim berish printsipi
asosida faoliyat yuritishga undaydi.
