Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta‘limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti fizika – matematika fakulteti

Download 3,81 Mb. Pdf ko'rish
bet	98/193
Sana	13.05.2024
Hajmi	3,81 Mb.
	#230005

1 ... 94 95 96 97 98 99 100 101 ... 193

Bog'liq
Majmua IVRT 1-SEMestr 123

Sonlarni qo‗zg‗almas vergulli tasvirlash.
Sonlarni qo‗zg‗aluvchi vergulli tasvirlash

2
24
-1=16777215
ga teng. Bundan ko`rinib turibdiki, mantissa 8 tadan ortiq o`nli raqamli
haqiqiy sondan iborat bo`la olmaydi. Kompyuter hisoblash jarayonida mantissadagi ortiqcha
raqamlarni tashlab yuboradi. Shuning uchun haqiqiy sonlar bilan bajariladigan barcha hisoblashlar har
doim taqriban hisoblanadi.
Sonlar, belgilar va ko‗rsatmalar ham mashina so‗zi yordamida ifodalanib qo‗llanilishi mumkin.
Kompyuter uchun har bir son maxsus ko‗rinishdagi so‗zdir.
Masalan, haqiqiy sonni tasvirlash uchun uning ishorasi, butun qismi va kasr qismlari
ko‗rsatilishi kerak, Shuning uchun EHM dastlab mashina so‗zining yuqorida sanab o‗tilgan
xarakteristikalarini aniqlaydi, so‗ngra nol va birlar ketma-ketligini aniqlab beradi.
Kompyuterlarda sonlarni tasvirlashning ikki: qo‗zg‗almas va qo‗zg‗aluvchi vergulli usulidan
foydalaniladi.
Sonlarni qo‗zg‗almas vergulli tasvirlash.
Sonni qo‗zg‗almas vergulli tasvirlash uchun
kompyuter xotirasining katakchasi ishora va raqamlarga mo‗ljallangan xonalarga ajratiladi.
Katakchaning xonalari odatda, chapdan o‗ngga tomon raqamlar bilan tartiblanadi. Katakchaning bitta
xonasiga sonning bir xonasi mos keladi. Bunday sonning butun va kasr qismini ajratadigan vergulning
o‗rni oldindan belgilanadi.
Qo‗zg‗almas vergulli tasvirlangan sonlar ustida amallar juda sodda bajariladi, chunki vergulning o‗rni
o‗zgarmaydi. Shuning uchun xonalardagi raqamlarni mos ravishda qo‗shib qo‗yish yetarli.
Bu usulning kamchiligi, ishlatiladigan sonlarning chegaralanganligidadir. Haqiqatan EHM 24 xonali
xotira katakchasiga ega bo‗lib vergul 10-xonadan keyin qo‗yiladigan bo‗lsa, u holda xotira
katakchasidagi absolyut qiymati bo‗yicha eng katta son.
Sonlarni qo‗zg‗aluvchi vergulli tasvirlash
. Q asosli sanoq sistemasidagi ixtiyoriy a soni
(a==0) bu usulda quyidagicha tasvirlanadi: a = M*Q , bu yerda M - a sonining mantissasi deyiladi va u
musbat to‗g‗ri kasrdan iborat, r - a sonining tartibi deyiladi va u butun son. Q - sanoq sistemasining
asosi.

Bu usulda tasvirlashning kamchiliklari sonni tasvirlashda belgilar sonining ko‗payib ketishi va
shu bilan mos holda arifmetik amallarni bajarish jarayonining murakkablashib yuborishidan iborat.
Xotira katakchasida sonlarni tasvirlashning ikki usulini ko‗rib chiqdik. Shuni aytish kerakki,
kompyuterda faqat sonlarni emas, balki turli belgilarni ham tasvirlab ishlatish mumkin. Bunday
belgilar ham xotira katakchalarida ularda mos ikkilik kodlari orqali tasvirlanadi.

Download 3,81 Mb.

1 ... 94 95 96 97 98 99 100 101 ... 193

Download 3,81 Mb.

Pdf ko'rish