|
-rasm. Kriptotizimning “qora quti” sifatidagi ko„rinishi
|
| bet | 27/96 | | Sana | 30.07.2024 | | Hajmi | 4,2 Mb. | | #268923 |
Bog'liq Axborot xavfsizligi 2022 (1)2.6-rasm. Kriptotizimning “qora quti” sifatidagi ko„rinishi.
Axborotni himoyalash uchun kodlashtirish va kriptografiya usullari qo‗llaniladi.
Kodlashtirish deb, axborotni bir tizimdan boshqa tizimga ma‘lum bir belgilar yordamida belgilangan tartib bo‗yicha o‗tkazish jarayoniga aytiladi.
Kriptografiya deb maxfiy xabar mazmunini shifrlash, Ya‘ni ma‘lumotlarni maxsus algoritm bo‗yicha o‗zgartirib, shifrlangan matnni yaratish yo‗li bilan axborotga ruxsat etilmagan kirishga to‗siq qo‗yish usuliga aytiladi.
Kalit- matnni shifrlash va shifrini ochish uchun kerakli axborot.
Kriptoanaliz - kalitni bilmasdan shifrlangan matnni ochish imkoniyatlarini o‗rganadi.
Kriptografiya himoyasida shifrlarga nisbatan quyidagi talablar qo‗yiladi:
yetarli darajada kriptobardoshlilik;
shifrlash va qaytarish jarayonining oddiyligi;
axborotni shifrlash oqibatida ular hajmining ortib ketmasligi;
shifrlashdagi kichik xatolarga tasirchan bo‗lmasligi.
Shifrlash va deshifirlash masalalariga tegishli bo‗lgan, ma‘lum bir alfavitda tuzilgan ma‘lumotlar matnlarni tashkil etadi. Alfavit - axborotlarni ifodalash uchun foydalaniladigan chekli sondagi belgilar to‗plami. Misollar sifatida:
o‗ttiz oltita belgidan (harfdan) iborat o‗zbek tili alfaviti;
o‗ttiz ikkita belgidan (harfdan) iborat rus tili alfaviti;
yigirma sakkizta belgidan (harfdan) iborat lotin alfaviti;
ikki yuzi ellik oltita belgidan iborat ASSII kompyuter belgilarining alfaviti;
binar alfavit, Ya‘ni 0 va 1 belgilardan iborat bo‗lgan alfavit;
sakkizlik va o‗n oltilik sanoq sistemalari belgilaridan iborat bo‗lgan alfavitlarni keltirish mumkin.
Simmetrik shifrlarda ma‘lumotni shifrlash va deshifrlash uchun bir xil kalitdan foydalaniladi.
Sodda shifrlar va ularning xossalari
An‘anaviy (klassik) shifrlash usullariga o‗rinlarini almash- tirish shifrlari, oddiy va murakkab almashtirish shifrlari va ularning kombinatsiyalari va modifikatsiyalari kiradi. Ta‘kidlash joizki, o‗rinlarini almashtirish shifrlari va almashtirish shifrlarining kombinatsiyalari amaliyotda qo‗llanilayotgan har xil turdagi simmetrik shifrlarni tashkil etadi.
O‗rinlarini almashtirish shifrlarida shifrlanadigan matnning harflari shu matn bloki ichida ma‘lum qoidalar bo‗yicha o‗rin almashtiriladi. O‗rinlarini almashtirish shifrlari eng sodda va eng qadimiy hisoblanadi.
Shifrlovchi jadvallar. Tiklanish (XIV asr oxirlari) davrining boshlarida o‗rinlarini almashtirish shifrlarida shifrlovchi jadvallardan foydalanilgan. Shifrlovchi jadvallarning kaliti sifatida: jadvalning o‗lchami; o‗rin almashtirishni belgilovchi so‗z yoki jumla; jadval tuzilishining xususiyati bo‗lgan.
Kalit sifatida jadvalning o‗lchami berilishi eng sodda jadvalli shifrlash hisoblanadi. Quyidagi matn berilgan bo‗lsin:
AXBOROT XAVFSIZLIGI ASOSLARIDA
Ushbu axborot ustun bo‗yicha ketma – ket jadvalga kiritiladi:
|
| |
