O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologilar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGILAR 
VAZIRLIGI 
 MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
" AXBOROT XAVFSIZLIGI" kafedrasi 

 
 
 
 
 
 
 
Mustaqil ta’lim ish hisoboti 
Fan: ”Kiberxavfsizlik asoslari” 
 
Guruh: KIS 22-06
Talaba: ABDULLAYEV Z. 
Rahbar: SHARIPOVA U. 
 

Samarqand-2024 y. 

3-Mavzu.Zararkunanda dasturlarning turlari 
Reja: 
1. Kategoriya: viruslar va qurtlar (Viruses_and_Worms). 
2. Ssilka-viruslari (Link) mavjud bo’lib, ular obyekti. 
3. Klassik viruslar va qurtlar kompyuter foydalanuvchilari. 
«Kompyuter virusi» atamasi 80-yillarning urtalarida kiritilgan.
Biologik viruslarga tegishli ulchamlarining kichikligi, uz-uzidan kupayib va obektlarga 
singib(ularni zaxarlab) tez tarqalish qobiliyati, tizimga salbiy tasiri kabi alomatlar 
zararkunanda programmalarga xam taalluqlidir. Kompyuter viruslari bilan ish 
kurilganda «virus» atamasi bilan bir qatorda «zaxarlanish», «yashash muxiti», 
«profilaktika», kabi tibbiyot atamalaridan xam foydalaniladi. «Kompyuter viruslari» -
kompyuter tizimlarida tarqalish va uz-uzidan qaytadan tiklanish (replikaqiya) 
xususiyatlariga ega bulgan bajariluvchi yoki sharxlanuvchi kichik programmalardir. 
Viruslar kompyuter tizimlarida saqlanuvchi programma taminotini uzgartirishi yoki 
yuqotishi mumkin. 
Xozirda dunyoda faqat ruyxatga olingan 65 mingdan ortiq kompyuter viruslari 
mavjud. Zamonaviy zarakunanda programmalarining aksariyati uz-uzidan kupayish 
qobiliyatiga ega bulganliklari sababli ularni xam kompyuter viruslariga taalluqli deb 
xisoblaydilar. Barcha kompyuter viruslari quyidagi alomatlari buyicha 
klassifikastiyalanishi mumkin: 
yashash muxiti buyicha; 
yashash muxitining zaxarlanishi buyicha; 
zararkunandalik tasirning xavfi darajasi buyicha; 
ishlash algoritmi buyicha. 
Yashash muxiti buyicha kompyuter viruslari quyidagilarga bulinadi: tarmoq 
viruslari; fayl viruslari; yuklama viruslar; kombinastiyalangan viruslar. 
Tarmoq viruslarning yashash muxiti kompyuter tarmoqlarining elementlaridir. Fayl 
viruslar bajariluvchi fayllarda joylashadi. Fayl viruslar ichida makroviruslar aloxida 

urin tutadi. Makroviruslar-makrotillarda yozilgan zararkunanda prgrammalar, elektron 
jadvallar va x. Yuklama viruslar tashqi xotira qurilmalarining yuklama sektorlarida 
(boot-sektorlarda) buladi. Kombinastiyalangan viruslar bir necha yashash muxitida 
joylashgan buladi. Misol tariqasida yuklama fayl viruslarni kursatish mumkin. 
Rezident viruslar faollashganlaridan sung tulaligicha yoki qisman yashash muxitidan 
(tarmoq, yuklama sektori, fayl) xisoblash mashinasining asosiy xotirasiga kuchadi. Bu 
viruslar, odatda, faqat operastion tizimga ruxsat etilgan imtiyozli rejimlardan 
foydalanib yashash muxitini zaxarlaydi va malum sharoitlarda zararkunandalik 
vazifasini bajaradi. 

Download 2,23 Mb.